Vì sao u nang buồng trứng có ở tuổi dậy thì?

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Bác sĩ Chuyên khoa I Lê Hồng Liên - Khoa Sản phụ khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.

U nang buồng trứng là bệnh lý không chỉ gặp ở phụ nữ tuổi trung niên mà còn khá phổ biến ở nữ giới trong độ tuổi dậy thì. U nang buồng trứng tuổi dậy thì có thể do nhiều yếu tố và nguyên nhân gây ra. Tình trạng này thường làm ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe sinh sản của nữ giới, thậm chí tăng nguy cơ vô sinh.

U nang buồng trứng là tình trạng sinh ra do rối loạn chức năng buồng trứng, gây ra sự hình thành một khối bên trong chứa dịch hay hỗn hợp thành phần phức tạp trên bề mặt buồng trứng.

U nang buồng trứng thường là một tổn thương lành tính xuất hiện ở phụ nữ lứa tuổi sinh đẻ, đặc biệt những năm gần đây ghi nhận nhiều trường hợp u nang buồng trứng xuất hiện ở tuổi dậy thì.

Thông thường u nang buồng trứng nằm một bên chiếm tới 95%, chỉ có 5% là xuất hiện đồng thời cả hai bên và chúng có thể phát triển nhiều kích thước khác nhau thường chỉ vài mm hay phát triển rất to tới vài chục cm.

Mặc dù hầu hết các trường hợp u nang buồng là lành tính và thường không cần can thiệp y tế, tuy nhiên trong một số trường hợp u nang buồng trứng có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm như:

• U nang buồng trứng xoắn: Khi khối u lớn, có cuống dài sẽ có nguy cơ xoắn. Đây là tình trạng cấp cứu ngoại khoa cần được điều trị bằng phẫu thuật nhanh chóng vì nguy cơ khối u bị hoại tử, vỡ và nhiễm khuẩn gây ảnh hưởng tới tính mạng người bệnh.
• Vỡ nang: Những nang buồng trứng lớn, bên trong có nhiều dịch thì nguy cơ vỡ nếu có tác động của ngoại lực nếu chấn thương, va đập, lao động nặng nhọc... Khi khối u vỡ sẽ gây chảy máu và nguy cơ nhiễm khuẩn cao, nếu không được điều trị nhanh chóng có nguy cơ đe dọa tính mạng.
• Chèn ép các cơ quan xung quanh: Với những khối u có kích thước lớn chúng có nguy cơ chèn ép các cơ quan xung quanh như chèn ép vào trực tràng gây táo bón, mót rặn. Chèn ép vào bàng quang gây tiểu nhiều lần hay bí tiểu, nếu nang buồng trứng rất to có thể chèn vào mạch máu gây phù chi dưới,chèn ép vào thận gây ứ nước . Ngoài ra, thì nguy hiểm đối với phụ nữ mang thai khi nang buồng trứng to gây chèn ép làm cho thai nhi không có không gian để phát triển, nguy cơ sảy thai cao, sinh non...
• U nang ác tính: Mặc dù tỷ lệ u nang buồng trứng ác tính rất thấp, nhưng một phần trăm nhỏ u nang có thể phát triển thành ung thư. U càng lớn thì càng cơ nguy cơ ung thư cao. Cac trường hợp u ác tính ở trẻ dậy thì đa phần là u nang bì chưa trưởng thành.

Khi mới bắt đầu vào tuổi dậy thì, trục nội tiết vùng dưới đồi tuyến yên buồng trứng bắt đầu hoạt động. Vì vậy, trẻ ở tuổi dậy thì khó tránh khỏi những bất thường trong quá trình phát triển này. Dưới đây một số nguyên nhân làm cho các bạn nữ trong độ tuổi dậy thì có nguy cơ cao mắc bệnh u nang buồng trứng:

• Hoàng thể phát triển quá mức: Trong quá trình phát triển dưới tác động của hormone nội tiết dẫn đến hình thành u nang buồng trứng.
• Di truyền: Yếu tố di truyền cũng là tác nhân dẫn tới tình trạng này. Nếu như trong gia đình có người mẹ mắc bệnh về u nang hoặc u xơ thì có khả năng 30-50% bé gái sinh ra cũng sẽ mắc bệnh này.
• Dinh dưỡng không đảm bảo: Chế độ ăn uống không đảm bảo làm tăng yếu tố độc hại và tăng hàm lượng chất béo đưa vào cơ thể. Khi hàm lượng chất béo gián tiếp gây ra tình trạng béo phì và dậy thì sớm, từ đó dẫn tới nguy cơ gây u nang buồng trứng.
• Dư thừa lượng HCG: Việc sử dụng thuốc hay điều trị nội tiết có thể dẫn đến u nang lutein và cũng là nguyên nhân dẫn tới u nang buồng trứng ở tuổi dậy thì.
• Sự bất thường của yếu tố nội tiết: Một trạng thái cân bằng nội tiết tố rất quan trọng, tuy nhiên vì một số lý do mà khiến sự ổn định của nội tiết tố bị bất thường, từ đó tăng nguy cơ u nang buồng trứng.

U nang buồng trứng là bệnh lý phụ khoa hay gặp, nhưng biểu hiện thường không rõ ràng, kể cả với trẻ gái ở tuổi dậy thì. Đặc biệt những khối u nang buồng trứng nhỏ thì không có triệu chứng gì đặc biệt. Tuy nhiên nếu khối u to có thể có một số triệu chứng như:

• Đau âm ỉ bụng dưới, nếu u lớn hoặc gây ra xoắn có thể gây đau bụng , đau dữ dội.
• Thấy vùng bụng dưới to một cách bất thường.
• Da xanh tái, bụng đầy hơi, chướng bụng.
• Một số trường hợp có thể kèm theo sốt không tìm được nguyên nhân.
• Kinh nguyệt không đều, rong huyết, rong kinh.
• Đau tức ngực, người mệt mỏi suy nhược.
• Hay bị đầy hơi, chướng bụng, táo bón.
• Rối loạn tiểu tiện như tiểu khó , tiểu rắt, són tiểu...
• Nếu khối u rất to: Có thể tự sờ thấy khối cứng bất thường tại vùng bụng dưới.

Nói chung, dấu hiệu u nang buồng trứng khó nhận biết, thường giống với các triệu chứng khác nên thường khó nhận biết. Nếu trẻ đang tuổi dậy thì, mà đặc biệt có tiền sử gia đình có mẹ mắc bệnh u nang buồng trứng thì cần tiến hành các xét nghiệm cận lâm sàng như siêu âm vùng bụng, chụp x quang...

Về cơ bản, đa số u nang buồng trứng đều lành tính nên nếu được phát hiện sớm, bệnh nhân cần làm những điều sau:

• Trường hợp u nang buồng trứng nhỏ, không ảnh hưởng tới sức khỏe của người bệnh thường chưa cần điều trị mà tiến hành theo dõi khám và siêu âm khoảng 3 chu kỳ kinh nguyệt để đánh giá sự phát triển của khối u. Nếu như khối u tự teo sẽ không cần điều trị, nếu phát triển có thể dùng thuốc để điều trị hạn chế sự phát triển khối u.
• Nếu khối u nang lớn hay điều trị nội khoa không cải thiện mà bệnh nhân có dấu hiệu như rong kinh, rong huyết, đau vùng bụng dưới, tiểu nhiều lần... Cần được phẫu thuật để loại bỏ khối u để tránh những biến chứng nguy hiểm.
• Chế độ ăn lành mạnh hạn chế lượng chất béo đưa vào cơ thể.

Thực tế cho thấy, nhiều nữ giới ở tuổi dậy thì mắc phải tình trạng u nang buồng trứng nhưng thường được phát hiện khá muộn, khi mà các khối u đã lớn, gây ra những biến chứng, làm cho việc điều trị gặp phải khó khăn. Chính vì vậy, nếu có dấu hiệu nghi ngờ nên cho trẻ tới các cơ sở y tế khám để phát hiện và điều trị sớm.