Vì sao thuốc tránh thai chứa progestin tốt cho phụ nữ nuôi con bú?

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi BSCK II Phạm Thị Xuân Minh - Khoa Sản phụ khoa, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng.

Những khuyến cáo khi sử dụng thuốc tránh thai đối với phụ nữ đang cho con bú chủ yếu liên quan đến quá trình sản xuất sữa. Vậy, vì sao thuốc tránh thai chỉ chứa progestin được cho là biện pháp tránh thai khi đang cho con bú an toàn?

Thông thường, có 3 loại thuốc tránh thai nội tiết chính dành cho phụ nữ, bao gồm:

• Thuốc tránh thai estrogen và progestogen tổng hợp (Combined Oral Contraceptive - COCs);
• Thuốc tránh thai chứa progestin đơn thuần (một dạng tổng hợp của progesterone);
• Thuốc tránh thai khẩn cấp.

Trong đó, thuốc tránh thai chỉ chứa Progestin có tên tiếng anh là Progestin-Only contraceptive Pill (viết tắt POPs), hay còn gọi là “mini-pill”. Đúng như tên gọi, loại thuốc này chỉ có duy nhất một thành phần là progestin, do không chứa estrogen nên tác dụng phụ cũng sẽ ít hơn.

Tương tự các viên uống nội tiết khác, thuốc tránh thai chỉ chứa progestin cũng có 3 cơ chế hoạt động:

• Đầu tiên: Tác động của progestin khiến buồng trứng ngừng phóng thích trứng mỗi chu kỳ;
• Thứ hai: Trong trường hợp rụng trứng đã xảy ra, mini-pill tạo ra một số thay đổi làm cho tử cung không còn thuận lợi để phôi thai làm tổ;
• Cuối cùng: POPs làm chất nhầy giữa tử cung và âm đạo trở nên dày đặc nhằm cản trở đường đi của tinh trùng đến tiếp xúc với trứng.

Thuốc ngừa thai dạng uống chỉ có Progestin được cho là phù hợp với phụ nữ trong thời gian nuôi con bằng sữa mẹ vì progestin không ảnh hưởng lên sự tiết sữa cũng như thành phần của sữa. Trong khi đó, estrogen có trong những loại thuốc tránh thai nội tiết khác lại làm giảm chất lượng và số lượng sữa.

Mặc dù có thể uống thuốc ngay sau khi sinh, tuy nhiên Tổ chức Y tế Thế giới WHO khuyến cáo phụ nữ nên sử dụng POPs sau 6 tuần hậu sản. Vào giai đoạn này, quá trình sản xuất sữa ở người mẹ đã được thiết lập đầy đủ, cho nên việc dùng mini-pill liều thấp sẽ không tác động nhiều đến thời gian cho con bú, cũng như tình trạng dinh dưỡng chung của trẻ sơ sinh.

Tuy nhiên, thuốc tránh thai chỉ chứa progestin lại có hiệu quả thấp hơn so với viên nội tiết dạng phối hợp, với tỷ lệ thất bại khoảng 8% trong năm đầu tiên sử dụng. Do đó trong quá trình tránh thai khi đang cho con bú với POPs, hay còn gọi là Mini-pill, phụ nữ cần ghi nhớ lưu ý quan trọng là:

• Uống thuốc vào cùng một thời điểm mỗi ngày;
• Không uống thuốc trễ hơn 3 giờ so với thời gian cố định;
• Uống thuốc ngay lập tức nếu quên từ 3 giờ trở lên;
• Không uống cùng lúc 2 viên vào ngày tiếp theo;
• Sử dụng biện pháp tránh thai dự phòng trong vòng 48 giờ khi quên thuốc;
• Áp dụng thêm những cách tránh thai khác (như bao cao su) trong tháng đầu tiên uống POPs.

Cần đáp ứng được những điều kiện tuân thủ nghiêm ngặt như trên thì hiệu quả của thuốc tránh thai chỉ chứa progestin mới phát huy tối đa.

Về nguyên tắc, người mẹ không nên áp dụng các biện pháp ngừa thai có chứa hormone nếu muốn tránh thai khi đang cho con bú, ngoại trừ loại hormone tương tự progesterone. Thay vào đó, có thể cân nhắc một số lựa chọn an toàn hơn như sau:

• Biện pháp ngừa thai không có hormone: Phương pháp vô kinh (LAM), đặt vòng tránh thai, dụng cụ tử cung hoặc dùng bao cao su;
• Biện pháp tránh thai có hormone: Bao gồm thuốc tiêm tránh thai DMPA hoặc que cấy tránh thai Implanon, tuy nhiên đôi khi có thể gặp tác dụng phụ;
• Tránh thai vĩnh viễn: Thích hợp với phụ nữ trên 35 tuổi, có thể triệt sản bằng cách thắt ống dẫn trứng hoặc triệt sản ở người chồng tùy theo nguyện vọng.

Ngoài ra, dạng thuốc tránh thai phối hợp (COCs) tuy mang lại hiệu quả ngừa thai cao nhưng được khuyến cáo không nên dùng trong giai đoạn cho con bú vì có chứa estrogen. Theo WHO, phụ nữ đang cho con bú chỉ nên sử dụng COCs khi trẻ đã được 6 tháng trở lên và có khả năng tiếp nhận đa dạng nhiều loại thức ăn ngoài sữa mẹ.

Tóm lại, thành phần estrogen có trong thuốc tránh thai tiết qua sữa sẽ làm giảm lượng sữa và có thể ảnh hưởng đến trẻ sơ sinh, đặc biệt là những bé sinh thiếu tháng cần nguồn dinh dưỡng đầy đủ. Chính vì vậy thuốc tránh thai chỉ chứa progestin là một lựa chọn thích hợp cho các bà mẹ và không gây hại đến bé cũng như toàn bộ quá trình nuôi con bằng sữa mẹ. Phụ nữ cần nên nghĩ đến các biện pháp tránh thai khi đang cho con bú an toàn ngay từ lần đầu tiên có quan hệ tình dục sau khi sinh để đảm bảo không mang thai ngoài ý muốn.