Vai trò của các khoáng chất cho trẻ em

Vitamin và khoáng chất là những vi chất dinh dưỡng rất cần cho sự phát triển của trẻ nhỏ. Các vi chất dinh dưỡng này cơ thể không tự tổng hợp được mà cần phải được bổ sung từ thức ăn hàng ngày.

Vitamin và khoáng chất có nhiều vai trò quan trọng như:

• Cần cho sự tăng trưởng và giúp cho xương chắc khỏe
• Điều hòa các quá trình trao đổi chất
• Duy trì hoạt động của các cơ quan hiệu quả, ví dụ như tim mạch, tiêu hóa, thận
• Đóng vai trò như chất xúc tác cho các phản ứng trong cơ thể
• Phối hợp với các chất khác để thực hiện chức năng của cơ thể
• Giữ thăng bằng nội môi trong cơ thể

Nhu cầu về hàm lượng các loại vitamin và khoáng chất cho trẻ em là rất nhỏ nên chỉ cần cung cấp đầy đủ và cân đối thông qua các bữa ăn hằng ngày. Nếu bổ sung một lượng lớn vitamin và khoáng chất cho trẻ có thể gây ra mất cân bằng và cản trở sự hấp thu các chất dinh dưỡng. Ngược lại, trẻ em bị thiếu vi chất dinh dưỡng sẽ để lại những hậu quả như:

• Tăng nguy cơ mắc các bệnh nhiễm khuẩn: viêm phổi, viêm tai giữa, nhiễm trùng đường ruột
• Rối loạn tiêu hóa như buồn nôn, ợ chua, táo bón.
• Kém hấp thu chất dinh dưỡng
• Trầm cảm, lo âu
• Chậm phát triển về chiều cao do xương kém phát triển
• Đau nhức cơ, xương khớp
• Thiếu vitamin A: gây ra các bệnh về mắt, giảm sức đề kháng
• Thiếu vitamin B1: gây phù, suy giảm trí nhớ, viêm dây thần kinh, suy tim
• Thiếu vitamin C: dễ gây xuất huyết dưới da và niêm mạc, giảm tổng hợp collagen, làm giảm sức đề kháng
• Thiếu vitamin K: tăng nguy cơ xuất huyết, đặc biệt là xuất huyết não, màng não
• Thiếu canxi và vitamin D: dẫn đến còi xương, thấp bé
• Thiếu sắt dẫn đến thiếu máu, chậm phát triển thể chất và trí não
• Thiếu kẽm: dễ mắc các bệnh lý ngoài da, suy giảm sự tăng trưởng, tăng nguy cơ tiêu chảy và dễ bị nhiễm trùng.
• Thiếu iod : bướu cổ, chậm lớn, chậm phát triển trí tuệ
• Thiếu fluor : dễ mắc bệnh về răng miệng

Nhu cầu về vitamin và khoáng chất cho trẻ thay đổi tùy theo độ tuổi, giới tính, cân nặng, mức độ vận động và tốc độ tăng trưởng. Việc bổ sung vitamin và khoáng chất cho trẻ như thế nào cho hợp lý là điều rất quan trọng. Nhìn chung, nếu chế độ dinh dưỡng hằng ngày đảm bảo đầy đủ và cân bằng 4 nhóm dưỡng chất quan trọng ( chất đạm, chất đường bột, chất béo, vitamin và khoáng chất) thì không cần dùng thêm thuốc bổ sung vitamin và khoáng chất cho trẻ. Theo khuyến cáo của Viện Hàn lâm Nhi khoa Hoa Kỳ, bố mẹ không nên bổ sung vitamin và khoáng chất cho trẻ lớn hơn 1 tuổi vượt quá nhu cầu hàng ngày nếu chế độ dinh dưỡng đã cân bằng. Thay vào đó, nên tăng cường các loại rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, thịt nạc, chất béo lành mạnh, sữa và các sản phẩm từ sữa vào các bữa ăn chính và bữa ăn phụ để bổ sung đủ các loại vitamin và khoáng chất cho trẻ.

Việc bổ sung vitamin và khoáng chất cho trẻ cụ thể như sau:

• Vitamin A có chứa trong những loại thực phẩm như gan, trứng, sữa, các loại rau củ quả trái cây có màu xanh hoặc vàng (rau diếp, cà rốt, cà chua, bí đỏ,...). Vitamin A có nguồn gốc động vật chủ yếu tồn tại ở dạng rượu retinol, còn vitamin A có nguồn gốc thực vật tồn tại dưới 3 dạng là Alpha, Beta và Gamma carotene.
• Vitamin B có trong thịt, cá, trứng, cám gạo, ngũ cốc nguyên hạt, nấm, bông cải xanh, bơ, phomai, sữa chua
• Vitamin C có nhiều trong cam, chanh, quýt, ổi, cà chua, bông cải xanh, rau cải.
• Vitamin D có nhiều trong ngũ cốc, sữa chua, cá, trứng, dầu cá, ... hoặc được tổng hợp bởi cơ thể khi tiếp xúc với ánh nắng mặt trời.
• Vitamin E có trong hạnh nhân, hạt dẻ, rau bina, rau cải xanh,...
• Vitamin K có trong trứng, măng tây, ngò tây, cần tây, bông cải xanh, dưa chuột, dầu oliu, trái cây sấy khô.
• Sắt được cung cấp từ thịt, cá, gan, trứng, bơ, khoai tây, bông cải xanh, đậu nành, rau bó xôi và các loại rau xanh đậm. Trẻ sơ sinh từ khi ra đời đã có sẵn nguồn sắt dự trữ dồi dào, đủ cho nhu cầu của trẻ trong 4 – 6 tháng đầu đời. Đối với trẻ sinh non, tốc độ tăng trưởng của trẻ có thể làm cạn kiệt nguồn dự trữ sắt chỉ trong 2 – 3 tháng. Trẻ từ 7 – 12 tháng tuổi cần 11 mg sắt nguyên tố mỗi ngày. Trẻ từ 1 – 3 tuổi thì liều lượng giảm còn 7 mg nguyên tố sắt mỗi ngày.
• Canxi được cung cấp từ những thực phẩm như cua, tôm, cá, ốc, đậu nành, mộc nhĩ, vừng, rau ngót, sữa và các chế phẩm từ sữa. Trong năm đầu đời, sữa mẹ và sữa công thức thường cung cấp đủ nhu cầu canxi cho trẻ. Khi chuyển sang dùng sữa bò nguyên chất, trẻ cần được cung cấp đủ 500 mg canxi mỗi ngày.
• Kẽm có chứa nhiều trong những thực phẩm như thịt bò, thịt gà, cá, trứng, sữa tươi nguyên chất, phô mai. Vì vậy nếu bé được cung cấp đủ chất sắt thì có khả năng bé cũng có đủ kẽm. Mỗi 250 gram sữa chua chứa 1,6 mg kẽm, mỗi 50 gram thịt thăn heo chứa khoảng 2 mg kẽm và nửa cái ức gà chứa 1 mg kẽm. Sữa công thức đáp ứng đủ nhu cầu kẽm của trẻ, nhưng sữa mẹ thì không. Do đó, điều quan trọng là cần phải bổ sung kẽm cho trẻ. Đối với trẻ nhỏ từ 7 tháng đến 3 tuổi cần 3 mg kẽm mỗi ngày.

Có một số lưu ý cho các bậc phụ huynh khi bổ sung vitamin và khoáng chất cho trẻ:

• Thuốc bổ sung vitamin và khoáng chất cho trẻ chỉ dùng khi có chỉ định.
• Nên dùng thuốc bổ sung dưới dạng lỏng ví dụ như dung dịch uống để trẻ dễ hấp thu.
• Sử dụng thuốc bổ sung vitamin và khoáng chất cho trẻ không có nghĩa là thay thế cho thức ăn. Trẻ em vẫn cần phải ăn uống đầy đủ và cân bằng các nhóm chất dinh dưỡng.
• Không được tự ý cho trẻ uống các loại thuốc bổ mà chưa được sự tư vấn của bác sĩ. Vì một số chất như Sulfamid, Methotrexat có thể gây tương tác với các các vi chất dinh dưỡng làm giảm hấp thụ các Vitamin nhóm B; thừa kẽm làm cản trở sự hấp thu sắt; uống vitamin E liều cao sẽ làm cạn kiệt nguồn dự trữ vitamin A; Uống vitamin C liều cao sẽ làm phá hủy vitamin B12;...

Ngoài ra, cần chú ý đến các dấu hiệu của thừa vi chất dinh dưỡng.

• Thừa Vitamin A dẫn đến tăng áp lực nội sọ, trẻ đau đầu, nôn ói nhiều; ảnh hưởng đến sự phát triển của xương có thể làm cho trẻ chậm lớn, rối loạn chức năng thần kinh.
• Thừa Vitamin B6 có thể làm giảm trí nhớ, giảm tiết prolactin, gây viêm đa dây thần kinh
• Uống liều cao vitamin C có thể gây viêm loét dạ dày tá tràng hoặc tiêu chảy. Dùng liều cao vitamin C đường tiêm có thể gây tan huyết, đặc biệt ở những trẻ thiếu men G6PD.
• Thừa Vitamin D có thể làm trẻ biếng ăn, mệt mỏi, nôn ói, dày màng xương, đôi khi trẻ có thể bị thiểu năng, kém phát triển trí tuệ, thậm chí gây suy thận và tử vong nhanh chóng.
• Thừa Vitamin K thường chỉ gặp khi dùng đường tiêm kéo dài, gây ra tan huyết và vàng da.
• Thừa canxi dẫn đến mệt mỏi, chán ăn, sỏi thận, cốt hóa xương sớm có thể làm ngừng phát triển chiều cao.
• Thừa sắt có thể gây ra tình trạng gan nhiễm sắt, tim nhiễm sắt dẫn đến suy tim
• Thừa kẽm làm trẻ biếng ăn, nôn ói, rối loạn tiêu hoá.

Vitamin và khoáng chất có vai trò rất quan trọng với sức khỏe và phát triển toàn diện của trẻ. Việc thiếu các vitamin và khoáng chất có thể làm tăng nguy cơ mắc nhiều bệnh lý. Vì thế cha mẹ cần xây dựng chế độ dinh dưỡng đầy đủ cho trẻ.

Việc xây dựng và bổ sung dinh dưỡng có thể diễn ra trong thời gian dài nên khuyến cáo cha mẹ cần bình tĩnh và kiên trì khi bổ sung chất cho bé kể cả qua đường ăn uống hay các thực phẩm chức năng. Đặc biệt việc dùng thực phẩm chức năng nên chọn các loại có nguồn gốc tự nhiên dễ hấp thụ, không cho con dùng đồng thời nhiều loại hoặc thay đổi liên tục các loại thực phẩm chức năng.

Ngoài ra, cha mẹ cũng cần bổ sung cho trẻ các vitamin và khoáng chất quan trọng khác như lysine, crom, vitamin nhóm B,... giúp con ăn ngon, có hệ miễn dịch tốt, tăng cường đề kháng để ít ốm vặt.

Để có thêm kiến thức dinh dưỡng và chăm sóc trẻ theo từng độ tuổi, cha mẹ hãy thường xuyên truy cập website vinmec.com và đặt hẹn với các bác sĩ, chuyên gia Nhi - Dinh dưỡng hàng đầu của Bệnh viện Đa Khoa Quốc Tế Vinmec khi cần tư vấn về sức khỏe của trẻ.