Ưu điểm của đặt catheter tĩnh mạch trung tâm dưới hướng dẫn siêu âm

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi BSCK II Vũ Văn Soát - Trưởng Khoa Nhi - Sơ sinh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hạ Long. Bác đã có trên 34 năm kinh nghiệm trong ngành Nhi khoa và Hồi sức cấp cứu. Với thế mạnh trong thực hiện thành thạo các kỹ thuật hồi sức Nhi và sơ sinh, bác sĩ từng cấp cứu hồi sức nuôi dưỡng hơn 1000 ca trẻ đẻ non và hơn 1000 ca các bệnh ở trẻ sơ sinh như: vàng da sơ sinh nặng, suy hô hấp sơ sinh.

Nhiễm khuẩn, chảy máu hay tràn khí là những biến chứng có thể xảy ra nếu như quá trình đặt catheter tĩnh mạch có sơ suất. Hiện nay, đặt catheter tĩnh mạch trung tâm dưới hướng dẫn siêu âm mang lại nhiều ưu điểm vượt trội, hạn chế được rủi ro tai biến.

1.1 Định nghĩa

Thuật ngữ “catheter” dùng để chỉ một ống thông nhỏ, dài, làm bằng nhựa mỏng và dẻo. Catheter được dùng để truyền thuốc, dịch, chất dinh dưỡng hoặc máu vào cơ thể của bệnh nhân trong một khoảng thời gian từ vài tuần hoặc lâu hơn nữa.

Đặt catheter tĩnh mạch trung tâm là gì? Đây là kỹ thuật luồn catheter từ các tĩnh mạch ở cánh tay, ngực hoặc cổ sao cho đầu tận cùng catheter nằm ở tĩnh mạch trung tâm gần tim. Hiện nay, đặt catheter tĩnh mạch trung tâm được áp dụng nhiều ở các khoa hồi sức cấp cứu và phẫu thuật tại những bệnh viện lớn.

Phương pháp này có nhiều ưu điểm hơn so với tiêm trực tiếp vào tĩnh mạch trung tâm, cụ thể là:

• Tỷ lệ thành công cao.
• Bệnh nhân có rối loạn đông máu vẫn thực hiện được.
• Có thể băng ép để cầm máu nếu có chảy máu nơi tiêm.
• Người bệnh và thân nhân dễ chấp nhận.

1.2 Chỉ định và chống chỉ định thực hiện

Kỹ thuật đặt catheter tĩnh mạch được chỉ định thực hiện khi cần:

• Đo áp lực tĩnh mạch trung tâm, buồng tim và động mạch phổi.
• Truyền nhiều loại dịch trong quá trình cấp cứu.
• Truyền dinh dưỡng cho bệnh nhân không thể ăn bằng đường miệng.
• Truyền thuốc điều trị dài ngày.
• Tạo nhịp tim hoặc sốc tim.
• Chạy thận nhân tạo.

Chống chỉ định đặt catheter tĩnh mạch trung tâm đối với những trường hợp bệnh nhân có các đặc điểm dưới đây:

• Tiểu cầu nhỏ hơn 60.000/mm3.
• Rối loạn đông máu nặng.
• Có cục máu đông tại tĩnh mạch trung tâm.

1.3 Chuẩn bị thực hiện

Trước khi tiến hành kỹ thuật cần trải qua quy trình chuẩn bị cẩn thận:

• Đội ngũ trực tiếp thực hiện: Bao gồm 1 bác sĩ chuyên khoa hồi sức cấp cứu, 1 bác sĩ điều trị và 1 điều dưỡng. Tất cả nhân viên y tế tiến hành đặt catheter tĩnh mạch trung tâm đều đòi hỏi phải có chuyên môn sâu và đã qua đào tạo.
• Dụng cụ: Các phương tiện để thực hiện kỹ thuật này bao gồm bộ catheter 2 hoặc 3 nòng, bộ tiểu phẫu, bơm kim tiêm 5ml, thuốc tê tại chỗ, kim cố định catheter, lọ dung dịch NaCl 0,9%, bộ dây truyền dịch và thuốc sát khuẩn.
• Người bệnh: Bệnh nhân và gia đình sẽ được giải thích kỹ về thủ thuật và ký giấy đồng ý. Họ cũng sẽ được chuẩn bị hồ sơ bệnh án và tiến hành một số kiểm tra. Trong quá trình thực hiện, người bệnh sẽ nằm ngửa, có gối kê vai và xoay đầu sang phía đối diện với bên chọc kim hoặc có thể bị gây mê.

1.4 Quy trình thực hiện

Có ba con đường đặt catheter tĩnh mạch trung tâm phổ biến là:

• Đặt đường cao: Giao điểm giữa đường ngang qua sụn giáp và bờ trước cơ ức đòn chũm.
• Đặt catheter tĩnh mạch dưới đòn: Khu vực xương đòn
• Catheter tĩnh mạch cảnh trong (Theo Đường Daily): Vùng tam giác xương đòn và xương ức

2.1 Định nghĩa

Tĩnh mạch dưới đòn nằm dưới phần xương đòn, gần sát động mạch dưới đòn và đỉnh phổi. Đặt catheter tĩnh mạch dưới đòn là thủ thuật là thủ thuật đưa ống thông polyten vào tĩnh mạch dưới đòn, nhằm mục đích truyền nhanh vào cơ thể bệnh nhân một lượng dịch, thuốc, chất dinh dưỡng,...

Có 4 đường vào tĩnh mạch dưới đòn xung quanh xương đòn bao gồm: đường Aubaniac, Wilson, Testart và Yoffa. Ưu điểm của phương pháp đặt catheter tĩnh mạch dưới đòn là:

• Dễ xác định mốc giải phẫu
• Đường đi và hướng đi thuận lợi cho việc đẩy ống thông vào tĩnh mạch chủ
• Đường kính tĩnh mạch dưới đòn khá lớn, không bị xẹp dù bệnh nhân đang bị trụy mạch khiến tỷ lệ thành công cao
• Vị trí dễ cố định, che phủ, chăm sóc và tiện cho bệnh nhân sinh hoạt
• Ít bị nhiễm trùng do tĩnh mạch nằm sâu trong lồng ngực
• Áp lực máu thấp nên không gây tụ máu khi phải tiêm nhiều lần

2.2 Hai phương pháp đặt catheter tĩnh mạch dưới đòn

• Phương pháp luồn sonde: Áp dụng với catheter 1 nòng với ưu điểm là đơn giản, dễ thực hiện.
• Phương pháp Seldinger: Luồn catheter qua dây dẫn với mọi vị trí. Đây là kỹ thuật cải tiến với nhiều ưu điểm hơn so với các phương pháp khác thường sử dụng trước đây, chẳng hạn như:
  • Kim luồn cỡ nhỏ phù hợp với tĩnh mạch nền nhỏ ở trẻ em
  • Tăng tỷ lệ thành công lên cao hơn
  • Ít chảy máu nơi tiêm
  • Ít bị tắc ống thông do luồn catheter cỡ lớn
  • Dễ đo áp lực tĩnh mạch trung tâm

Hiện nay, siêu âm hướng dẫn là tiêu chuẩn bắt buộc khi tiêm tĩnh mạch trung tâm nhằm tăng tỷ lệ thành công, giảm số lần đâm kim cũng như biến chứng chảy máu, tổn thương mô và nhiễm trùng.

Bộ dụng cụ siêu âm hướng dẫn bao gồm máy siêu âm với đầu dò Linear, có kèm bao nylon vô khuẩn bọc đầu dò, gel siêu âm 2 loại là thường và vô khuẩn. Trong quá trình chuẩn bị cho bệnh nhân, bác sĩ hoặc điều dưỡng tiêm nên thực hiện kỹ thuật dưới hướng dẫn siêu âm tĩnh mạch.

Đặt catheter tĩnh mạch trung tâm dưới hướng dẫn siêu âm có những ưu điểm như sau:

• Siêu âm giúp xác định tĩnh mạch, tránh trường hợp tiêm nhầm động mạch
• Đo đường kính tĩnh mạch nền và độ sâu tĩnh mạch
• Xác định vị trí và hướng đâm kim, hạn chế chảy máu nơi tiêm
• Kiểm tra vị trí đúng của đầu catheter
• Phát hiện huyết khối tĩnh mạch khi có dấu hiệu lâm sàng

Kỹ thuật đặt catheter tĩnh mạch trung tâm nói chung, hay cụ thể là phương pháp đặt catheter tĩnh mạch dưới đòn, khá phức tạp với yêu cầu tuân thủ chặt chẽ quy trình cao và vẫn có thể xảy ra biến chứng. Chính vì vậy, đặt catheter tĩnh mạch dưới hướng dẫn của siêu âm sẽ giúp ngăn ngừa và đề phòng các nguy cơ rủi ro, tăng độ chính xác ở người thực hiện cũng như tỷ lệ thành công của cả thủ thuật.

Là lĩnh vực trọng điểm của hệ thống Y tế Vinmec, Khoa Nhi luôn mang lại sự hài lòng cho Quý khách hàng và được các chuyên gia trong ngành đánh giá cao với:

• Quy tụ đội ngũ y bác sĩ về Nhi khoa: gồm các chuyên gia có trình độ chuyên môn cao (giáo sư, phó giáo sư, tiến sĩ, thạc sĩ), giàu kinh nghiệm, từng công tác tại các bệnh viện lớn như Bạch Mai, 108.. Các bác sĩ đều được đào tạo bài bản, chuyên nghiệp, có tâm - tầm, am hiểu tâm lý trẻ. Bên cạnh các bác sĩ chuyên khoa Nhi trong nước, khoa Nhi còn có sự tham gia của các chuyên gia nước ngoài (Nhật Bản, Singapore, Úc, Mỹ) luôn tiên phong áp dụng những phác đồ điều trị mới nhất và hiệu quả nhất.
• Dịch vụ toàn diện: Trong lĩnh vực Nhi khoa, Vinmec cung cấp chuỗi các dịch vụ khám - chữa bệnh liên hoàn từ Sơ sinh đến Nhi và Vaccine,... theo tiêu chuẩn Quốc tế để cùng bố mẹ chăm sóc sức khỏe bé từ khi lọt lòng đến tuổi trưởng thành
• Kỹ thuật chuyên sâu: Vinmec đã triển khai thành công nhiều kỹ thuật chuyên sâu giúp việc điều trị các căn bệnh khó trong Nhi khoa hiệu quả hơn: phẫu thuật thần kinh - sọ, ghép tế bào gốc tạo máu trong điều trị ung thư.
• Chăm sóc chuyên nghiệp: Ngoài việc thấu hiểu tâm lý trẻ, Vinmec còn đặc biệt quan tâm đến không gian vui chơi của các bé, giúp các bé vui chơi thoải mái và làm quen với môi trường của bệnh viện, hợp tác điều trị, nâng cao hiệu quả khám chữa bệnh.