Trẻ thấp lùn do thiếu hormone tăng trưởng

Một yếu tố đóng vai trò quan trọng trong quá trình phát triển chiều cao của trẻ là hormone tăng trưởng. Khi hormone tăng trưởng do tuyến yên sản xuất ra không cung cấp đủ lượng cần thiết sẽ là nguyên nhân dẫn đến tình trạng trẻ thấp lùn hơn so với bạn bè cùng trang lứa.

Độ dài cơ thể hay chiều cao trung bình của trẻ sơ sinh khoảng 50cm. Trẻ tăng khoảng 25cm trong năm đầu tiên và trong 2 năm kế tiếp, trẻ sẽ tăng trung bình 10cm một năm. Trẻ từ 3 tuổi trở lên cho đến lúc dậy thì, mỗi năm sẽ tăng thêm khoảng 5cm.

Trẻ được coi là chậm tăng trưởng chiều cao hay thấp lùn khi mà bé không đạt được các mốc tăng trưởng về chiều cao theo độ tuổi. Điều này sẽ dẫn đến trẻ thấp lùn hơn so với bạn bè cùng lứa tuổi và mất tự tin khi đến độ tuổi trưởng thành.

Một số nguyên nhân dẫn đến trẻ thấp lùn như suy dinh dưỡng, loạn sản sụn, còi xương, thiếu máu hay các bệnh lý bẩm sinh khác. Trong đó, thiếu hormone tăng trưởng là nguyên nhân phổ biến.

Hormone tăng trưởng là loại hormone được tiết ra từ tuyến yên và có khả năng ảnh hưởng đến hầu như toàn bộ các mô bào trong cơ thể người. Đây là hormone giúp trẻ phát triển chiều cao, chuyển hóa làm giảm khối mỡ và tăng khối cơ trong cơ thể. Bệnh lùn tuyến yên hay thiếu hormone tăng trưởng sẽ khiến trẻ chậm phát triển cơ thể, tăng nguy cơ gãy xương và các bệnh lý liên quan đến tim mạch.

Một số nguyên nhân phổ biến gây ra tình trạng thiếu hormone tăng trưởng:

• Nguyên nhân bẩm sinh: Do bất sản hoặc giảm sản tuyến yên, bất thường não trước;
• Nguyên nhân mắc phải: U tuyến yên, u vùng dưới đồi; chấn thương não, phẫu thuật do gặp chấn thương; nhiễm các chủng vi khuẩn, virus, nấm; điều trị ung thư bằng phương pháp chiếu xạ vùng sọ, vùng mũi họng, vùng hốc mắt hay trong bệnh bạch cầu cấp; suy tạm thời trước giai đoạn dậy thì, suy tuyến giáp trạng hay do bệnh tự phát.

Một số biểu hiện của thiếu hormone tuyến giáp như sau:

• Cơ thể vẫn khá cân đối;
• Da có thể có màu hơi vàng, lớp mỡ dưới da ít hoặc mỡ tập trung chủ yếu ở vùng bụng hay vú và đùi;
• Cơ bắp phát triển chậm, các xương ngắn;
• Các cơ quan nội tạng có kích thước nhỏ nhưng hoạt động chức năng không bị rối loạn;.

Khi trẻ không đạt được chuẩn về cân nặng và chiều cao, bạn nên đưa con đi khám. Bác sĩ cũng sẽ khai thác các thông tin như mức độ phát triển của bạn khi ở tuổi dậy thì và mức độ phát triển của anh/chị/em của trẻ. Trong trường hợp nghi ngờ trẻ thấp lùn do thiếu hormone tăng trưởng bác sĩ sẽ chỉ định làm một số xét nghiệm cận lâm sàng sau để đưa ra chẩn đoán xác định:

• Xét nghiệm máu mục đích là đo lường lượng hormone tăng trưởng và một số hormone liên quan khác trong cơ thể.
• Chụp X-quang cánh tay của trẻ có thể chỉ ra mức độ phát triển của xương cụ thể là phần sụn tiếp hợp. Đây là những mô phát triển ở phần cuối xương cánh tay và cẳng chân sẽ hợp nhất với nhau khi kết thúc quá trình phát triển.
• Xét nghiệm chức năng thận và chức năng tuyến giáp là phương pháp nhằm xác định việc cơ thể sản xuất và sử dụng các hormone như thế nào.
• Chụp cộng hưởng từ khi nghi ngờ có u tuyến yên sẽ cung cấp cho bác sĩ thông tin chi tiết bên trong não bộ. Những người trưởng thành có tiền sử rối loạn tuyến yên, bị chấn thương não hoặc phẫu thuật não sẽ thường có chỉ định kiểm tra về hormone tăng trưởng.

Theo khuyến cáo của các chuyên gia đưa ra thì cần điều trị cho trẻ thấp lùn do thiếu hormone tăng trưởng càng sớm càng tốt, bởi “kích” được chiều cao nhờ hormone tăng trưởng không phải lúc nào cũng thực hiện tốt.

Thông thường, trẻ có 3 giai đoạn vàng phát triển chiều cao như sau:

• Từ sơ sinh đến 3 tuổi: Trẻ tăng trung bình 8-10 cm/năm;
• Từ 3 - 10 tuổi ở bé gái và 3 - 13 tuổi ở bé trai: Trung bình trẻ tăng 6-7cm/năm;
• Giai đoạn dậy là khi chiều cao của bé có khả năng tăng vọt 8 - 12cm/năm.

Khi trẻ bị thiếu hormone tăng trưởng gần như không thể gia tăng về chiều cao thêm nữa hoặc tăng trưởng rất chậm.

Việc điều trị cho trẻ thiếu hormone tăng trưởng là trong giai đoạn trẻ từ 3 đến 7 tuổi và cần được điều trị duy trì đến khi hết tuổi dậy thì.

Từ 21 tuổi trở đi, hầu như chiều cao đã bước vào giai đoạn ổn định do các sụn xương sẽ đóng lại. Vậy nên, dù có tiêm hormone tăng trưởng hay áp dụng các biện pháp kích thích sản sinh hormone tăng trưởng cũng không thể cao thêm được nữa.

Để điều trị trẻ thấp lùn do thiếu hormone tăng trưởng cần phối hợp nhiều biện pháp sau:

• Dinh dưỡng: Trẻ cần được tăng cường các thức ăn giàu chất đạm (thịt, cá, trứng, sữa) và sinh tố các loại;
• Kích thích cơ thể phát triển;
• Kích thích sự phát triển các tuyến sinh dục;
• Điều trị khi có suy giảm chức năng tuyến giáp bằng cách sử dụng các hormon tuyến giáp.