Trẻ biếng ăn do thiếu vi chất

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ Huỳnh Bảo Toàn - Bác sĩ Nhi- Sơ sinh - Khoa Nhi - Sơ sinh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Nha Trang

Vi chất là những chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể, chỉ với một số lượng rất nhỏ nhưng đóng vai trò quan trọng trong quá trình phát triển thể chất, trí tuệ, tăng cường sức đề kháng và phòng ngừa nhiều bệnh lý nguy hiểm, đặc biệt là đối với trẻ nhỏ. Vi chất bao gồm các loại Vitamin (A, B, C, D...), các khoáng chất (như canxi, kẽm, selen, sắt...), các axit amin thiết yếu (như Lysine, Valine, Leucine...).

Trẻ thiếu vi chất dinh dưỡng có thể mắc nhiều vấn đề khác nhau, một trong số đó là tình trạng biếng ăn. Trẻ biếng ăn do thiếu vi chất thường gặp là thiếu vitamin nhóm B, kẽm, selen và một số axit amin thiết yếu (như Lysine), nếu không được bổ sung kịp thời thì khả năng chuyển hóa và hấp thu dinh dưỡng sẽ kém dần, trông bé lúc nào cũng tỏ ra mệt mỏi, sức khỏe suy giảm.

Hiện nay tình trạng trẻ thiếu vi chất dinh dưỡng vẫn rất phổ biến, trong đó có hơn 50% trẻ em thiếu vi chất dinh dưỡng nghiêm trọng. Tình trạng này gặp nhiều ở nhóm trẻ nhỏ, trẻ sinh non, trẻ không được bú mẹ hoặc mắc một số bệnh lý như suy dinh dưỡng thể thấp còi, nhiễm trùng và ký sinh trùng.

Trẻ biếng ăn do thiếu vi chất nếu không được can thiệp kịp thời có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng cho sức khỏe. Do đó, cha mẹ cần chú ý bổ sung các nhóm vi chất quan trọng sau.

Các loại Vitamin nhóm B (bao gồm B1, B2, B3, B5, B6, B7, B8, B9, B12) là những vi chất thiết yếu cho hoạt động của hệ tiêu hóa và giúp nâng cao sức đề kháng. Trong số đó B1, B2, B5, B6 còn có vai trò rất quan trọng trong quá trình trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng tế bào, thúc đẩy sự thèm ăn một cách tự nhiên cho cơ thể. Từ đó, trẻ thiếu vi chất dinh dưỡng này thường không có đủ năng lượng để phát triển thể chất hoặc thực hiện các hoạt động vui chơi, học tập và khám phá mọi thứ xung quanh.

Trẻ biếng ăn do thiếu vi chất vitamin nhóm B thường còi cọc, chậm lớn hoặc mắc chứng rối loạn tiêu hóa kéo dài. Nếu không được bổ sung đầy đủ, kịp thời, trẻ còn có thể mắc phải một số bệnh lý khác như chứng tê phù, dị cảm.

Vitamin D3 hay Cholecalciferol, đây là dạng tự nhiên của vitamin D có thể hòa tan trong chất béo, có vai trò thúc đẩy cơ thể hấp thụ canxi, phốt phát từ hệ tiêu hóa để xây dựng và phát triển cấu trúc xương, răng chắc khỏe. Do đó, trẻ thiếu vi chất dinh dưỡng vitamin D3 rất dễ hình thành bệnh còi xương.Việc can thiệp bằng cách bổ sung vitamin D3 mang lại hiệu quả trong việc khắc phục và phòng ngừa tình trạng còi xương, nhuyễn xương ở trẻ nhỏ.

Selen là thành phần cấu tạo nên enzym Iodothyronine Deiodinase tham gia vào quá trình tổng hợp hormon tuyến giáp, từ đó kích thích cơ thể tăng cường chuyển hóa năng lượng. Bên cạnh đó, selen còn đóng vai trò quan trọng trong hệ miễn dịch cơ thể, đặc biệt là đối với trẻ nhỏ có hệ miễn dịch chưa phát triển hoàn thiện.

Kẽm là vi chất dinh dưỡng cấu tạo nên khoảng 300 loại enzyme khác nhau tham gia vào quá trình tổng hợp và phân giải protein và axit nucleic. Ngoài ra, kẽm có nhiều vai trò khác nhau trong hoạt động chung của cơ thể như: hỗ trợ cân bằng vị giác, tăng cảm giác ngon miệng, nâng cao khả năng hấp thu dưỡng chất, tăng cường hệ thống miễn dịch... từ đó giúp cơ thể trẻ nhỏ phát triển toàn diện cả về thể chất lẫn trí não.

Tình trạng trẻ biếng ăn do thiếu vi chất gặp đa số là do thiếu kẽm. Hiện nay có đến khoảng 30% trẻ không được bổ sung, cung cấp đủ nhu cầu kẽm cần thiết cho cơ thể mỗi ngày. Trẻ thiếu vi chất dinh dưỡng này khiến các tế bào da, tế bào niêm mạc dễ bị kết dính, sừng hóa, từ đó làm giảm khả năng cảm nhận hương vị, khiến trẻ ăn không ngon miệng, chán ăn, chậm lớn, còi cọc.

Lysine thuộc nhóm 12 axit amin thiết yếu của cơ thể và đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của trẻ nhỏ. Lysine có tác dụng tăng cường hệ miễn dịch, phát triển các men tiêu hóa, từ đó giúp trẻ ăn ngon miệng hơn.

Bên cạnh đó, lysine còn là vi chất giúp tăng cường khả năng chuyển hóa, hấp thu chất dinh dưỡng và hỗ trợ phát triển chiều cao. Trẻ thiếu vi chất dinh dưỡng lysine rất dễ rơi vào tình trạng biếng ăn, chậm lớn, thiếu hụt men tiêu hóa và các nội tiết tố.

Bên cạnh Lysine thì Taurine cũng là một axit amin quan trọng, tồn tại nhiều trong các mô, tế bào võng mạc, bạch cầu. Taurine có nhiệm vụ trong quá trình chống oxy hóa và bảo vệ cơ thể khỏi tác động của các chất phóng xạ. Ngoài ra, axit amin Taurine có vai trò trong sự phát triển bình thường của hệ thần kinh trung ương và hệ thống thị lực. Những vai trò quan trọng của Taurine là không thể thay thế. Do đó, trẻ thiếu vi chất dinh dưỡng này nếu không được bổ sung kịp thời rất dễ bị tổn thương võng mạc, suy yếu thị lực hoặc nghiêm trọng hơn là mất khả năng nhìn.

Để xác định chính xác có tình trạng thiếu vi chất dinh dưỡng hay không cha mẹ cần đưa trẻ đến gặp bác sĩ. Những thông tin cần thiết giúp bác sĩ chẩn đoán chính xác tình trạng này bao gồm: chế độ dinh dưỡng (như bú sữa mẹ hoàn toàn hay sữa công thức, lượng sữa mỗi ngày, chế độ ăn đầy đủ chất hay không...), quá trình tăng trưởng và phát triển thể chất, tinh thần của trẻ.

Thông qua những thăm khám và thông tin trên, bác sĩ sẽ tư vấn cho cha mẹ biện pháp thay đổi lối sống, cách chế biến món ăn, thời điểm nào cần bổ sung vi chất từ bên ngoài cho trẻ.

Cơ thể trẻ không tự tổng hợp được các vi chất mà chỉ có thể bổ sung thông qua chế độ dinh dưỡng hàng ngày. Tuy nhiên rất khó xác định chính xác số lượng vi chất trẻ thu nạp được nên bác sĩ thường khuyến cáo bổ sung thêm vitamin hoặc khoáng chất cho trẻ mỗi ngày, đặc biệt ở những trẻ có các yếu tố sau:

• Trẻ không có chế độ ăn uống cân bằng, đều đặn từ thực phẩm tươi, nguyên chất;
• Trẻ ăn chay;
• Trẻ biếng ăn, lười ăn đa dạng các thực phẩm;
• Trẻ có tình trạng bệnh lý ảnh hưởng đến sự hấp thụ chất dinh dưỡng như bệnh celiac, ung thư, xơ nang hoặc viêm ruột;
• Trẻ đã trải qua phẫu thuật tác động đến ruột hoặc dạ dày.

Thiếu vi chất dinh dưỡng ảnh hưởng rất nhiều đến sức khỏe tổng thể và sự phát triển của trẻ. Tuy nhiên, nếu bổ sung không đúng cách có thể vô tình tác động không tốt cho trẻ, do đó cha mẹ cần lưu ý một số vấn đề sau:

• Bổ sung vi chất dinh dưỡng đúng chỉ định của bác sĩ, tránh lạm dụng gây quá liều và ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ;
• Liều bổ sung luôn thấp hơn nhu cầu hàng ngày, trừ những trẻ mắc các bệnh lý do thiếu vi chất mới dùng liều cao hơn và phải theo chỉ định của bác sĩ nhi khoa. Do đó, cha mẹ cần nắm được nhu cầu hàng ngày về vitamin và khoáng chất của trẻ;
• Cân nhắc lựa chọn sản phẩm bổ sung đầy đủ các vi chất cần thiết nhưng dễ thiếu hụt như vitamin A, vitamin nhóm B (B1, B2, B3, B6, B7, B12), vitamin C, vitamin D;
• Để bổ sung vi chất cho trẻ hiệu quả, cha mẹ cần biết thêm về các cặp vi chất có hiệu quả hỗ trợ nhau, khi thiếu một trong hai sẽ ảnh hưởng đến khả năng hấp thụ vi chất còn lại. Ví dụ như vitamin C và kẽm, vitamin D và canxi, sắt và acid folic. Trẻ biếng ăn do thiếu vi chất nên chọn sản phẩm có chứa thành phần Lysine;
• Lựa chọn sản phẩm bổ sung vitamin dành riêng cho trẻ em, đảm bảo không chứa hàm lượng vượt quá nhu cầu hàng ngày, không có hiện tượng tăng cân ảo và không gây dậy thì sớm;
• Trẻ nhỏ vốn kén chọn thức ăn nên việc bổ sung vi chất dạng dung dịch sẽ dễ dàng hơn các loại viên nén;
• Chọn lựa nhà sản xuất uy tín giúp tăng cường hiệu quả bổ sung vi chất cho trẻ.

Trẻ thiếu vi chất dinh dưỡng có thể mắc nhiều bệnh lý ảnh hưởng đến sự tăng trưởng và phát triển của trẻ. Ngoài chế độ dinh dưỡng hợp lý, các bậc cha mẹ có thể cân nhắc bổ sung cho trẻ các thực phẩm bổ sung để giúp trẻ ăn ngon miệng hơn, tăng cường sức đề kháng và phát triển thể chất toàn diện.

Bạn nên cho trẻ khám sức khỏe định kỳ ngay từ sau sinh để được theo dõi, bổ sung vi chất đúng cách, phòng ngừa tình trạng biếng ăn do thiếu vi chất.