Thở rít ở trẻ nhỏ: Lưu ý mềm sụn thanh quản

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Thạc sĩ, Bác sĩ Ngô Thị Tố Nga - Bác sĩ Nhi - Sơ sinh - Khoa Nhi - Sơ sinh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Nha Trang.

Triệu chứng thở rít ở trẻ nhỏ là một trong những biểu hiện đặc trưng của mềm sụn thanh quản. Ngoài ra, trẻ bị mềm sụn thanh quản cũng thường có triệu chứng thở khò khè, trào ngược dạ dày - thực quản,...

Đường hô hấp trên bao gồm mũi, miệng, hầu và thanh quản. Thanh quản nằm ở dưới lưỡi và phía trên phổi. Thanh quản có dây thanh âm. Dây thanh âm mở ra khi trẻ nói, khóc hay thở và đóng lại khi trẻ ăn. Thanh quản còn có sụn phễu và nắp thanh môn. Nắp thanh môn đóng lại, phủ lên dây thanh âm khi trẻ nuốt nhằm mục đích bảo vệ khí quản và phổi, tránh thức ăn và dịch tiết đi vào.

Mềm sụn thanh quản là một khiếm khuyết bẩm sinh, hay gặp ở vùng thanh môn và thanh quản, tỷ lệ trẻ nam mắc bệnh cao gấp 2 lần trẻ nữ. Hiện tượng này chủ yếu xảy ra ở vùng sụn nắp của thanh quản, sụn phễu hoặc ở cả 2 cấu trúc trên. Những mô mềm này bị đẩy vào đường dẫn khí khi trẻ hít vào, gây nên tình trạng tắc nghẽn tạm thời một phần đường dẫn khí. Các mô này bị đẩy ra lại khi trẻ thở ra và mở lại đường thở.

Nguyên nhân gây mềm sụn thanh quản hiện chưa rõ ràng. Có một số yếu tố ảnh hưởng tới nguy cơ mắc bệnh như sinh non, vùng thần kinh điều khiển trương lực đường hô hấp của trẻ chưa phát triển, trẻ bị thiếu canxi trầm trọng trong thời kỳ bào thai, nhiễm độc thai nghén,...

Mềm sụn thanh quản có thể xuất hiện hoặc hết sau vài tháng, tùy thuộc vào sự phát triển và mức độ hoạt động của trẻ. Trong hầu hết các trường hợp, không cần điều trị mềm sụn thanh quản. Thông thường, trẻ sẽ hết bị mềm sụn thanh quản sau khi được 18 - 24 tháng.

Mềm sụn thanh quản là nguyên nhân thường gặp nhất gây tiếng thở rít ở trẻ sơ sinh. Tiếng thở có âm sắc cao và the thé nghe được khi trẻ hít vào được gọi là tiếng thở rít. Tiếng thở loại này có thể nhận thấy ở trẻ trong những tháng đầu đời. Âm thanh thở rít nghe thấy nhiều nhất khi trẻ ăn, khóc, viêm đường hô hấp trên, sau bú hoặc khi bị kích động. Tiếng thở rít rõ ràng hơn khi trẻ đang nằm hay ngủ ngửa.

Ngoài thở rít, trẻ bị mềm sụn thanh quản còn có những biểu hiện khác như:

• Khò khè kéo dài: Trẻ bắt đầu thở khò khè ngay sau khi sinh, cơn thở khò khè ngắt quãng khi hít vào;
• Triệu chứng nặng: Trẻ chậm lên cân, bú khó, ngưng thở, co kéo lồng ngực và cổ khi hít vào, da tím tái. Các triệu chứng nặng diễn ra trong vòng 8 tháng đầu, sau đó sẽ giảm dần khi trẻ được 12 - 18 tháng;
• Dễ bị trào ngược dạ dày - thực quản: Tình trạng nghẽn một phần thanh môn trong do bệnh mềm sụn thanh quản khiến trẻ phải cố gắng lấy được không khí khi hít vào. Việc này làm tăng áp suất âm trong lồng ngực, khiến thức ăn trào ngược từ dạ dày lên thực quản, hạ họng. Do vậy, trẻ bị mềm sụn thanh quản dễ bị viêm mũi họng và viêm phế quản - phổi.

Hầu hết các trường hợp trẻ bị mềm sụn thanh quản sẽ tự khỏi mà không cần điều trị. Tuy nhiên, có một số trường hợp trẻ phải nhập viện nhiều lần vì ngưng thở do tắc nghẽn. Bệnh cũng có thể xuất hiện lại khi trẻ bị viêm nhiễm đường hô hấp trên. Mềm sụn thanh quản cũng có thể dẫn tới tình trạng thiếu oxy máu, ngạt nhẹ. Một số trường hợp nặng sẽ gây ảnh hưởng tới sự phát triển bình thường của bé.

Bệnh không có thuốc điều trị đặc trị. Có thể bổ sung thêm vitamin D và canxi cho trẻ. Chỉ can thiệp phẫu thuật ở trẻ bị mềm sụn thanh quản khi trẻ khó thở đe dọa tính mạng, có các cơn tím tái nặng, không lên cân được vì bú khó, co kéo lồng ngực và cổ khi thở, phải hỗ trợ oxy thường xuyên, mắc bệnh lý tim phổi do tình trạng thiếu oxy kéo dài. Việc điều trị gồm tạo hình các cấu trúc nâng đỡ quanh nắp thanh quản, lấy đi những mô thừa gây tắc đường thở và điều trị chống trào ngược sau phẫu thuật.

Khi chăm sóc trẻ bị mềm sụn thanh quản, cha mẹ cần lưu ý:

• Đặt trẻ ở tư thế nằm sấp hoặc nghiêng trên giường hoặc đệm cứng khi ngủ;
• Khi cho trẻ bú nên điều chỉnh tia sữa phù hợp, tránh để bé bị sặc;
• Không cố ép trẻ ăn và lượng ăn mỗi bữa bằng 1/2 trẻ bình thường, tăng số bữa ăn cho đủ lượng cần thiết mỗi ngày;
• Sau khi ăn nên giữ bé thẳng người 15 - 30 phút để ngăn chặn trào ngược dạ dày - thực quản;
• 1 - 2 tháng một lần nên cho trẻ đến bệnh viện đo lượng oxy trong máu, nếu dưới 90% cần thực hiện các biện pháp hỗ trợ oxy;
• Điều trị sớm và triệt để khi trẻ bị viêm nhiễm đường hô hấp trên;
• Theo dõi những chuyển biến xấu để đưa trẻ đến bệnh viện khi cần thiết: Trẻ ngưng thở trên 10 giây, thở khò khè, tím tái quanh môi, tình trạng co kéo lồng ngực và cơ cổ không giảm khi thay đổi tư thế hoặc khi bế trẻ, bé bị khó nuốt và nôn trớ liên tục, bú kém hoặc bỏ bú, khó thở khi bú;
• Không cần kiêng ăn uống hay các hoạt động thể chất của trẻ;
• Tiêm phòng cho trẻ như các trẻ khỏe mạnh bình thường.

Tương tự các bất thường bẩm sinh khác, để phòng tránh mềm sụn thanh quản ở trẻ em, các sản phụ cần được chăm sóc tiền sản tốt, đảm bảo dinh dưỡng đầy đủ, tiêm phòng theo lịch nhằm tránh sinh non, con nhẹ cân. Đặc biệt, các sản phụ cần tránh tiếp xúc với khói thuốc lá vì khói thuốc làm tăng gấp 2 - 3 lần nguy cơ xảy ra các bất thường bẩm sinh ở trẻ.

Chuyên khoa Nhi tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là địa chỉ tin cậy của nhiều bậc phụ huynh khi tiếp nhận và thăm khám, điều trị hiệu quả các bệnh lý mà trẻ sơ sinh cũng như trẻ nhỏ dễ mắc phải: sốt virus, sốt vi khuẩn, viêm tai giữa, viêm phổi ở trẻ,....Với trang thiết bị hiện đại, không gian vô trùng, giảm thiểu tối đa tác động cũng như nguy cơ lây lan bệnh. Đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm làm việc với sự tận tâm, giúp việc thăm khám không còn là nỗi trăn trở của các bậc cha mẹ.