Thiếu kẽm có thể gây tổn thương da, mắt ở trẻ

Kẽm tham gia vào hoạt động của hơn 300 enzyme trong các phản ứng sinh học quan trọng trong cơ thể. Trong đó có cả các enzym tiêu hóa, đặc biệt là các enzym cần thiết cho sự tổng hợp protein, acid nucleic cũng như sự tổng hợp, bài tiết và hoạt động của nhiều loại hormon quan trọng như GH, IGF-1, insulin, thymulin, testosterone.

Chính vì vậy, kẽm cần thiết cho việc phiên mã gien, sinh sản, sự nhân đôi tế bào, cần cho sự tăng trưởng và phát triển bình thường và duy trì chức năng của nhiều cơ quan bộ phận hư hệ miễn dịch, tiêu hóa, nội tiết, não, xương, cơ, sự trưởng thành giới tính cũng như chống oxy hóa.

Nguyên nhân dẫn đến thiếu kẽm ở trẻ em thường do:

• Tăng nhu cầu kẽm do: Trẻ sinh thiếu tháng, nhẹ cân, trẻ bị bệnh còi xương, các thời kỳ tăng trưởng nhanh.
• Giảm cung cấp kẽm: Do chế độ ăn của trẻ thiếu cân bằng, thiếu đạm động vật hoặc kiêng ăn, chế độ ăn kham khổ, hoặc do nuôi ăn qua đường tĩnh mạch kéo dài.
• Tiêu hóa kém hoặc hấp thụ kém: Thường gặp trong bệnh tiêu chảy mạn tính, hội chứng ruột ngắn, viêm ruột, điều trị thiếu sắt kéo dài.
• Mất kẽm: Trẻ bị mất kẽm khi bị tiêu chảy cấp, chấn thương, bỏng, gãy xương, xuất huyết, ra mồ hôi, do trẻ bị hội chứng thận hư, thiếu máu huyết tán, phẫu thuật, dẫn lưu hoặc rò rỉ phần ruột trên...

Tình trạng thiếu kẽm nhẹ và vừa là tình trạng khá phổ biến ở trẻ em, có thể nhận thấy trên một số biểu hiện cụ thể sau:

• Các biểu hiện thiếu dinh dưỡng: Trẻ chậm tăng trưởng, suy dinh dưỡng nhẹ hoặc vừa, chậm tăng trưởng chiều cao.
• Các biểu hiện về tiêu hóa và chuyển hóa: Trẻ có biểu hiện chán ăn, giảm bú, trẻ không ăn thịt cá, chậm tiêu, buồn nôn và nôn kéo dài, táo bón nhẹ.
• Các biểu hiện rối loạn tâm - thần kinh: Trẻ bị rối loạn giấc ngủ, thức giấc nhiều lần trong đêm, trẻ khóc đêm kéo dài.
• Các biểu hiện suy giảm miễn dịch: Trẻ bị nhiễm trùng tái diễn nhiều lần như viêm mũi họng, viêm phế quản tái đi tái lại, viêm đường tiêu hóa, viêm niêm mạc, viêm da, mụn bỏng, mụn mủ...
• Các biểu hiện tổn thương biểu mô: Trẻ bị khô da, viêm da vùng mặt trước hai chân, nám da, bong da, dày sừng và nứt gót chân da hai bên, viêm niêm mạc miệng, viêm lưỡi, vết thương lâu lành. Viêm mé móng, loạn dưỡng móng, tóc giòn dễ gãy, rụng tóc.
• Các tổn thương ở mắt: Trẻ sợ ánh sáng, mất khả năng thích nghi với bóng tối, trẻ bị quáng gà, khô mắt, loét giác mạc.

Trẻ bị thiếu kẽm nặng có các biểu hiện đặc trưng bởi các tổn thương điển hình như: Viêm da, viêm quanh hậu môn, âm hộ kèm theo tiêu chảy, dày sừng, sạm và bong da mặt ngoài hai cẳng chân (trông giống như vảy cá), rụng tóc nhiều, loạn dưỡng móng (móng nhăn, có vệt trắng, chậm mọc), khô mắt, .....

Viêm da đầu chi do đường ruột (Acrodermatitis enteropathica) đây là căn bệnh do rối loạn chuyển hóa kẽm xảy ra ở trẻ em, gây ra bởi sự kém hấp thu hoặc trong chế độ ăn của trẻ không đầy đủ chất kẽm. Mặc dù hiếm gặp nhưng, căn bệnh này cũng có thể do yếu tố di truyền theo gen lặn trên nhiễm sắc thể thường, khiến cho trẻ không thể hấp thu đủ lượng kẽm cần thiết từ thức ăn hằng ngày, do đó trẻ bị tổn thương nặng ở da và hệ tiêu hóa.

Căn bệnh này gây tổn thương ở nhiều nơi, như viêm da mủ nhiều nơi, đặc biệt là tổn thương ở quanh miệng và hậu môn, kèm theo tiêu chảy. Những biểu hiện khác như là trẻ bị viêm miệng, viêm mé móng, rụng tóc, trẻ ăn không ngon và chậm lành vết thương. Thiếu kẽm giai đoạn cấp tính còn ảnh hưởng đến não, làm trẻ bị kích thích và rối loạn tâm lý.

Khi trẻ có các biểu hiện trên, cần nhanh chóng đưa trẻ đến bác sĩ chuyên khoa để khám và điều trị kịp thời. Để phòng ngừa tình trạng thiếu kẽm, bạn cần lựa chọn thức ăn giàu kẽm hoặc có bổ sung kẽm cho trẻ.

Cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu, không cai sữa sớm trước 12 tháng Sau 4 - 6 tháng, do trẻ phát triển nhanh và nhu cầu dinh dưỡng tăng, nên cần cho trẻ ăn dặm. Cần đưa thêm kẽm qua thức ăn dặm hoặc bổ sung kẽm bằng đường uống với liều 5mg/ngày.

Đối với trẻ sơ sinh có cân nặng dưới 2,5kg cần phải bổ sung kẽm từ tháng thứ hai sau sinh. Cho trẻ ăn đầy đủ và đa dạng các loại thực phẩm, đặc biệt là thức ăn có nguồn gốc động vật như thịt, cá, trứng, sữa, hải sản, thịt bò,...

Ngoài kẽm, trẻ cần có thêm các vi chất cần thiết: selen, Crom, Vitamin B1 và B6, Gừng, chiết xuất quả sơ ri (vitamin C),... để cải thiện vị giác, ăn ngon, đạt chiều cao và cân nặng đúng chuẩn và vượt chuẩn, hệ miễn dịch tốt, tăng cường đề kháng để ít ốm vặt và ít gặp các vấn đề tiêu hóa.