Thế nào là chất xơ hòa tan?

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Tung Hoành- Khoa Hồi sức - Cấp cứu - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Nha Trang.

Hai loại chất xơ mà chuyên gia dinh dưỡng khuyên nên tập trung ăn nhiều đó là chất xơ hòa tan và chất xơ không hòa tan. Chất xơ hòa tan có thể làm tăng lượng lợi khuẩn trong đường ruột, giúp tăng cường hệ miễn dịch, chống viêm, thậm chí là cải thiện cảm xúc. Chất xơ không hòa tan sẽ không bị vi khuẩn đường ruột phá vỡ và sẽ không được hấp thu vào máu.

1.1 Chất xơ không hòa tan

Đây là loại chất xơ mà mọi người vẫn thường nghĩ là “thức ăn thô”. Chất xơ là thành phần cứng có trong các loại hạt, ngũ cốc nguyên hạt, trái cây và rau xanh (đặc biệt có nhiều trong hạt, vỏ và thân, cuống). Đúng như tên gọi của nó, loại chất xơ này sẽ không tan trong nước.

Chất xơ không hòa tan sẽ không bị vi khuẩn đường ruột phá vỡ và sẽ không được hấp thu vào máu. Thay vào đó, chất xơ không hòa tan sẽ góp phần làm tăng khối lượng của sản phẩm dư thừa trong hệ tiêu hóa, giúp bạn đại tiện thường xuyên và ngăn ngừa được được chứng táo bón (cũng như các chứng bệnh đi kèm với táo bón, như trĩ).

1.2 Chất xơ hoà tan

Chất xơ hòa tan dính và mềm, có thể hấp thụ nước và trở thành một chất dạng gel ở bên trong đường tiêu hóa. Các nguồn thực phẩm giàu chất xơ hòa tan bao gồm các loại đậu, yến mạch, lúa mạch, trái cây và trái bơ.

Chất xơ hòa tan còn giúp làm mềm phân, để phân có thể di chuyển trong đường tiêu hóa dễ dàng hơn. Chất xơ hòa tan cũng sẽ gắn với các chất khác như đường và cholesterol, giúp ngăn chặn hoặc làm chậm quá trình hấp thụ những chất này vào máu. Đây là lý do vì sao chất xơ hòa tan có thể giúp điều hòa lượng đường huyết đồng thời bảo vệ bạn khỏi các bệnh tim mạch bằng việc giảm cholesterol máu.

Bên cạnh đó, chất xơ hòa tan có thể làm tăng lượng lợi khuẩn trong đường ruột, giúp tăng cường hệ miễn dịch, chống viêm, thậm chí là cải thiện cảm xúc.

Ngoài ra, chất xơ hòa tan cũng giúp bạn giảm cân. Với những người mới giảm cân, chất xơ hòa tan giúp bạn cảm thấy no lâu hơn, từ đó giúp bạn giảm cảm giác thèm ăn và kiểm soát cân nặng tốt hơn.

Theo một nghiên cứu, ăn thêm 10g chất xơ hòa tan mỗi ngày thì sẽ giảm được khoảng 4% mỡ bụng trong thời gian 5 năm.

Dưới đây là một số loại thức ăn chứa nhiều chất xơ hòa tan:

• Yến mạch
• Cà rốt
• Lúa mạch
• Hạt mã đề
• Đậu Hà Lan
• Đậu
• Táo
• Các loại trái cây thuộc họ cam, quýt

Lợi ích của chất xơ hòa tan rất nhiều đối với sức khỏe, từ việc bảo vệ sức khỏe tim mạch và có trong những loại thực phẩm giúp bạn giảm cân, duy trì vóc dáng thon gọn.

3.1 Bảo vệ tim mạch

Trong hệ tiêu hóa của bạn, các loại chất xơ hòa tan sẽ bám chặt vào các hạt cholesterol, từ đó giúp bạn thải cholesterol ra ngoài theo đường tiêu hóa. Nhờ đó, lượng cholesterol trong cơ thể sẽ giảm bớt đáng kể, giúp bảo vệ tim bạn khỏi các vấn đề về sức khỏe do cholesterol gây ra.

Trong các loại thực phẩm, cháo yến mạch được cho là một trong những loại thực phẩm tốt nhất trong việc bảo vệ sức khỏe tim mạch.

3.2 Giảm nguy cơ mắc bệnh tiểu đường

Cơ thể không thể hấp thụ hoàn toàn chất xơ, kể cả chất xơ hòa tan, do đó, tiêu thụ các loại thực phẩm có chứa chất xơ sẽ không làm tăng lượng đường huyết trong cơ thể bạn. Nhờ đó bạn sẽ giảm được các nguy cơ mắc bệnh tiểu đường hoặc kể cả bệnh tim.

Hơn nữa, nếu như bạn đang là bệnh nhân của căn bệnh tiểu đường, bất kể tuýp 1 hoặc tuýp 2 thì tiêu thụ chất xơ hòa tan cũng có thể giúp bạn kiểm soát căn bệnh và tình trạng bệnh lý của mình tốt hơn.

3.3 Giảm cân và duy trì cân nặng

Chất xơ hòa tan còn có tác dụng giúp bạn giảm cân, duy trì mức cân nặng ổn định và lành mạnh. Các chất xơ sẽ giúp làm chậm quá trình tiêu hóa, bên cạnh đó, bạn không thể hấp thụ chất xơ, do đó, bạn sẽ có cảm giác no lâu hơn và giảm lượng thức ăn tiêu thụ mỗi ngày lại. Từ đó lượng calo bạn nạp vào sẽ ít đi giúp bạn dễ dàng đạt được lượng cân nặng như ý.

3.4 Giúp tiêu hóa dễ dàng hơn

Chất xơ hòa tan hút nước trong phần ruột của bạn, từ đó giúp các chất thải trong đường tiêu hóa của bạn dễ hình thành hơn. Bên cạnh đó, nó còn giúp chống lại các chứng bệnh như bệnh táo bón và tiêu chảy.

Hiện nay, tình trạng trẻ bị táo bón khá phổ biến. Khi bé bị táo bón, việc bổ sung chất xơ cho bé là rất cần thiết, đặc biệt là chất xơ hoà tan. Vậy bổ sung chất xơ cho bé thế nào và chất xơ hoà tan nào tốt cho bé?

• Mẹ có thể bổ sung chất xơ hòa tan cho bé bằng cách tập cho bé thói quen ăn nhiều rau củ, trái cây hàng ngày. Những thực phẩm giàu chất xơ hòa tan tốt cho bé đó là chuối, bơ, gạo trắng, cà rốt, bột yến mạch, đậu Hà Lan, hạnh nhân, súp lơ xanh, rau mồng tơi, rau chân vịt, lê, táo...
• Bên cạnh đó, mẹ có thể bổ sung chất xơ cho bé bằng sản phẩm chứa chất xơ hòa tan. Và tốt hơn nữa mẹ nên chọn những sản phẩm có chứa cả chất xơ hoàn tan (Prebiotic) và lợi khuẩn (Probiotics) để giúp hệ tiêu hóa của bé hoạt động tốt hơn, phòng ngừa và điều trị táo bón.

Hai loại chất xơ hòa tan được dùng nhiều trong các sản phẩm phòng táo bón hiện nay đó là Inulin và FOS

Inulin là một trong các chất xơ hoà tan được các nhà dinh dưỡng dùng nhiều nhất cho trẻ. Inulin có nhiều trong hành, tỏi, actisô, chuối, đặc biệt trong rễ cây diếp xoăn. Inulin không bị tiêu hóa ở dạ dày, ruột non, là thức ăn nuôi vi khuẩn có lợi, giúp hệ vi sinh đường ruột của trẻ tốt hơn.

Ngoài ra, trong quá trình lên men Inulin bởi các lợi khuẩn, các khí và các acid béo được tạo ra, giúp tăng nhu động ruột, tăng duy chuyển phân trong ruột, giúp trẻ đi ngoài tốt hơn, phòng chống táo bón cho bé khi chế độ ăn của trẻ thiếu chất xơ.

FOS là tên viết tắt của hoạt chất Fructose oligosaccharide là một chất xơ hòa tan có nhiều trong các loại rau quả như: Chuối, actisô, chicory và rễ cây diếp xoắn... Các công trình nghiên cứu gần đây cũng cho thấy rằng, FOS là loại đường có nguồn gốc tự nhiên, dễ lên men, giúp duy trì sự cân bằng các vi khuẩn có lợi ở đường ruột.

FOS cũng làm giảm táo bón bằng cách kích thích nhu động ruột và tăng độ mềm của phân, đồng thời cải thiện sức khỏe hệ tiêu hoá cho trẻ.

Trong y học hiện nay, có một số chế phẩm phối hợp cả Inulin và FOS trong thành phần với tỷ lệ 1:1. Việc này sẽ giúp phát huy tối đa công dụng của 2 loại chất xơ này trong việc phòng ngừa bệnh táo bón, giúp trẻ đi ngoài đều đặn và dễ dàng, phân vào khuôn đẹp hơn. Ngoài ra, nó có thêm một ưu điểm nữa là giúp tăng khả năng hấp thu calci, giúp trẻ phát triển thể chất một cách toàn diện.

Do đó, khi lựa chọn sản phẩm bổ sung chất xơ hoà tan cho bé, mẹ cần chú ý đến thành phần để chọn được sản phẩm tốt nhất.