Phẫu thuật nội soi điều trị viêm phúc mạc tiên phát

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Thái Bình - Bác sĩ ngoại tiêu hóa - Khoa Ngoại Tổng hợp - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hạ Long.

Viêm phúc mạc tiên phát là tình trạng nhiễm khuẩn bắt đầu ngày tại phúc mạc, tình trạng này nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn tới tử vong do phúc mạc có diện tích lớn và hấp thu nhanh nên những nhiễm khuẩn phúc mạc dễ đưa đến tình trạng sốc nhiễm trùng cho cơ thể. Phương pháp phẫu thuật nội soi là một trong những biện pháp điều trị mang lại hiệu quả cao.

Cấu trúc giải phẫu của phúc mạc

• Phúc mạc là lớp thanh mạc lớn nhất cơ thể, nó bao quanh các cơ quan thuộc hệ tiêu hóa, mặt trước tụy, thận, tuyến thượng thận và niệu quản, phúc mạc tạo thành một hình dạng như túi lớn và kín ở trong ổ bụng. Cấu tạo của phúc gồm phúc mạc thành là phần che phủ mặt trong của thành ổ bụng, phần bọc các tạng thì được gọi là phúc mạng tạng và phần trung gian giữa phần phúc mạc của 2 tạng được gọi là các mạc nối, mạc treo và các dây chằng.
• Khoang phúc mạc nằm giữa lá thành và lá tạng, đây là một khoang ảo bởi vì bình thường các tạng ép sát vào nhau, chỉ chứa một ít dịch cho các cơ quan có thể trượt qua nhau một cách dễ dàng; khoang phúc mạc bình thường là một khoang kín và chỉ có thông với 2 vòi trứng ở nữ giới. Trong trường hợp bệnh lý có thể thấy dịch trong khoang phúc mạc tăng hơn bình thường.

Viêm phúc mạc tiên phát là tình trạng nhiễm khuẩn phát triển ngay tại phúc mạc, những nguồn nhiễm khuẩn có nguồn gốc từ đường máu, đường bạch huyết hoặc nhiễm khuẩn ngược dòng từ loa vòi trứng.

Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ gây viêm phúc mạc tiên phát:

• Nguyên nhân: Chủ yếu là do vi khuẩn liên cầu, phế cầu, trực khuẩn lao
• Các yếu tố nguy cơ: Bệnh viêm phúc mạc tiên phát thường gặp ở những đối tượng sau
• Trẻ em dưới 10 tuổi, người già trên 60 tuổi
• Người mắc hội chứng suy giảm miễn dịch
• Mắc bệnh nội khoa như: Xơ gan cổ trướng, hội chứng thận hư, lupus ban đỏ hệ thống, đái tháo đường, thiếu máu.
• Trường hợp trẻ em sau cắt lách.
• Người bệnh suy dinh dưỡng, điều kiện dinh dưỡng kém.

Những dấu hiệu thường thấy của bệnh viêm phúc mạc tiên phát:

• Đau bụng: Trong viêm phúc mạc đau bụng là dấu hiệu bao giờ cũng có và xuất hiện sớm. Người bệnh thường cảm giác đau lan toàn bụng. Đau nhiều, thường đau liên tục, tăng lên khi vận động
• Rối loạn tiêu hóa: Người bệnh thường thấy buồn nôn, nôn, chán ăn; một số trường hợp xuất hiện dấu hiệu bán tắc ruột như bị trung tiện, chướng bụng.
• Các dấu hiệu nhiễm trùng: Sốt, môi khô, lưỡi bẩn, hơi thở có mùi hôi. Xét nghiệm thì thấy bạch cầu tăng cao, tốc độ máu lắng tăng.
• Mạch nhanh, huyết áp tụt, người mệt mỏi, đi tiểu ít hơn.
• Có thể một số trường hợp thấy bụng cổ trướng.
• Nếu ở giai đoạn nặng: Người bệnh có thể xuất hiện các dấu hiệu như lơ mơ, mạch nhanh nhỏ, huyết áp tụt, nặng nhất là hôn mê.

Trong bệnh viêm phúc mạc tiên phát thì phương pháp điều trị chủ yếu là nội khoa, sử dụng kháng sinh phổ rộng. Tuy nhiên một số trường hợp cần phải kết hợp với phương pháp ngoại khoa để điều trị.

Chỉ định phẫu thuật: Một số trường hợp phải chỉ định phẫu thuật bao gồm:

• Người bệnh bị viêm phúc mạc toàn thể.
• Khi khoang bụng nhiều dịch cần phẫu thuật với mục đích dẫn lưu mủ, lau rửa ổ bụng.
• Nghi ngờ viêm phúc mạc thứ phát.

Phẫu thuật nội soi trong điều trị viêm phúc mạc tiên phát hiện nay khá được ưa chuộm do những ưu điểm nổi trội hơn so với phương pháp phẫu thuật truyền thông. Những ưu điểm của mổ nội soi bao gồm

• Phẫu thuật nội soi ít xâm lấn hơn, các vết cắt ở bụng nhỏ hơn từ đó nên: Sẹo cả bên ngoài và bên trong nhỏ hơn so với mổ mở, ít đau hơn.
• Thời gian phải nằm viện ngắn hơn, thời gian nằm viện ngắn hơn nên chi phí cho điều trị bệnh cũng giảm đáng kể.
• Thời gian phục hồi nhanh hơn, người bệnh có thể nhanh chóng được hoạt động như người khỏe mạnh trong thời gian ngắn.

Là phương pháp can thiệp phẫu thuật đơn giản ít khi xảy ra tai biến, tuy nhiên một số trường hợp vẫn có thể xảy ra những rủi ro trong quá trình phẫu thuật như:

• Tổn thương mạch máu trong quá trình thăm dò gây ra chảy máu.
• Thủng tạng rỗng, trường hợp này vết thủng sẽ được khâu lại.
• Gây tổn thương hệ tiết niệu như: Cắt phải niệu quản, bàng quang.
• Sau phẫu thuật: Chảy máu sau phẫu thuật, áp-xe trong ổ bụng, tắc ruột.

Một số chú ý theo dõi sau khi phẫu thuật:

• Cần đặc biệt lưu ý dịch được dẫn lưu về màu sắc, số lượng. Nếu thấy dẫn lưu ra màu đỏ, ra nhiều bất thường cần báo ngay cho nhân viên y tế.
• Thường xuyên theo dõi các dấu hiệu sinh tồn.
• Người bệnh được sử dụng kháng sinh theo kết quả kháng đồ, bù nước, điện giải, máu nếu cần thiết.

Đa số các trường hợp viêm phúc mạc tiên phát có tiên lượng tốt, thường đáp ứng tốt với điều trị. Tuy nhiên một số trường hợp phát hiện muộn có nguy cơ tử vong do nhiễm trùng máu nhất là ở những đối tượng có sức đề kháng yếu. Nên khi thấy các dấu hiệu nghi ngờ bệnh nên tới khám và điều trị sớm nhằm giải quyết nguyên nhân nhiễm trùng.