Phản ứng dị ứng là gì? Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và cách điều trị

Bài viết bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Mai Viễn Phương - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park

Hiện không rõ nguyên nhân tại sao một số người lại bị dị ứng. Tuy nhiên, tình trạng này thường có tính chất gia đình và di truyền. Nếu bạn có một thành viên trong gia đình bị dị ứng, bạn sẽ có nhiều nguy cơ bị dị ứng hơn.

Hệ thống miễn dịch là nơi chịu trách nhiệm bảo vệ cơ thể để chống lại vi khuẩn và virus gây bệnh. Tuy nhiên, một số trường hợp hệ thống miễn dịch sẽ chống lại các chất không gây nguy hiểm cho con người. Những chất này được gọi là chất gây dị ứng, khi cơ thể phản ứng lại với chúng, nó sẽ gây ra các triệu chứng phản ứng dị ứng.

Người bệnh có thể hít, ăn và chạm vào các chất gây dị ứng gây ra những phản ứng. Do đó, bác sĩ có thể sẽ sử dụng chất gây dị ứng để chẩn đoán dị ứng và thậm chí tiêm chúng vào cơ thể như một phương pháp điều trị.

2. Nguyên nhân gây ra phản ứng dị ứng?

Hiện không rõ nguyên nhân tại sao một số người lại bị dị ứng. Tuy nhiên, tình trạng này thường có tính chất gia đình và di truyền. Nếu bạn có một thành viên trong gia đình bị dị ứng, bạn sẽ có nhiều nguy cơ bị dị ứng hơn.

Mặc dù lý do tại sao dị ứng vẫn chưa được biết đến, nhưng có một số chất thường gây ra phản ứng dị ứng. Những người bị dị ứng thường dị ứng với một hoặc nhiều các chất sau:

• Lông thú cưng
• Ong đốt hoặc vết cắn từ côn trùng khác
• Một số loại thực phẩm, bao gồm các loại hạt hoặc động vật có vỏ
• Một số loại thuốc, chẳng hạn như penicillin hoặc aspirin
• Một số loại cây
• Phấn hoa hoặc nấm mốc

3. Các triệu chứng của phản ứng dị ứng là gì?

Các triệu chứng phản ứng dị ứng có thể khác nhau từ nhẹ đến nặng. Trong trường hợp bạn tiếp xúc với chất gây dị ứng lần đầu tiên, các triệu chứng có thể nhẹ. Nhưng nếu tiếp xúc nhiều lần, nó có thể trở nên tồi tệ hơn.

Các triệu chứng phản ứng dị ứng nhẹ bao gồm:

• Phát ban (các nốt đỏ ngứa trên da)
• Ngứa
• Nghẹt mũi (được gọi là viêm mũi)
• Cổ họng ngứa ngáy
• Chảy nước mắt hoặc ngứa mắt

Phản ứng dị ứng nghiêm trọng bao gồm:

• Co thắt bụng hoặc đau bụng
• Đau hoặc tức ngực
• Tiêu chảy
• Khó nuốt
• Chóng mặt
• Sợ hãi hoặc lo lắng
• Đỏ bừng mặt
• Buồn nôn hoặc nôn mửa
• Tim đập nhanh
• Sưng mặt, mắt hoặc lưỡi
• Mệt mỏi
• Thở khò khè
• Khó thở
• Ngất xỉu

Những phản ứng dị ứng nghiêm trọng và xảy ra đột ngột có thể xuất hiện trong vài giây sau khi tiếp xúc với chất gây dị ứng. Phản ứng này được gọi là phản vệ và dẫn đến các triệu chứng đe dọa tính mạng của người bệnh, bao gồm sưng đường thở, khó thở và huyết áp giảm đột ngột.

Nếu gặp phải loại phản ứng dị ứng này, hãy tìm kiếm sự trợ giúp y tế khẩn cấp. Nếu không điều trị kịp thời, tình trạng này có thể dẫn đến tử vong cho người bệnh.

4. Phản ứng dị ứng được chẩn đoán như thế nào?

Nếu bạn gặp các triệu chứng của phản ứng dị ứng, bác sĩ sẽ khám và hỏi bạn về tiền sử sức khỏe. Nếu thuộc loại phản ứng dị ứng nghiêm trọng, bác sĩ có thể yêu cầu bạn ghi lại chi tiết các triệu chứng và những yếu tố gây ra phản ứng.

Ngoài ra bác sĩ sẽ yêu cầu các xét nghiệm để xác định nguyên nhân gây ra tình trạng này bao gồm:

• Test lẩy da
• Kiểm tra cơ thể bạn với các loại kháng nguyên
• Xét nghiệm máu

Test lẩy da được thực hiện bằng cách bôi một lượng nhỏ chất gây dị ứng nghi ngờ lên da sau đó theo dõi phản ứng. Chất này có thể được dán vào da (thử nghiệm trên miếng dán) hoặc áp dụng qua một vết chích nhỏ trên da hay tiêm ngay dưới da.

Xét nghiệm da có giá trị nhất để chẩn đoán dị ứng đó là:

• Dị ứng thực phẩm
• Dị ứng nấm mốc, phấn hoa và lông động vật
• Dị ứng penicillin
• Dị ứng nọc độc
• Viêm da tiếp xúc dị ứng

Xét nghiệm máu nhằm mục đích tìm kháng thể chống lại chất gây dị ứng. Kháng thể là một loại protein mà cơ thể sản xuất nhằm chống lại các chất độc hại. Xét nghiệm máu được thực hiện khi xét nghiệm da không có giá trị chẩn đoán hoặc không thể thực hiện được.

5. Phản ứng dị ứng được điều trị như thế nào?

Nếu bạn gặp phản ứng dị ứng và không biết nguyên nhân gây ra nó, bạn có thể cần đến gặp bác sĩ để xác định nguyên nhân gây dị ứng của là gì. Nếu bạn bị dị ứng đã biết và có các triệu chứng, bạn có thể không cần đi khám nếu các triệu chứng nhẹ.

Trong hầu hết các trường hợp, thuốc kháng histamin không kê đơn được sử dụng để kiểm soát các phản ứng dị ứng nhẹ. Tuy nhiên, nếu bạn bị phản ứng dị ứng nghiêm trọng, nên tìm kiếm sự chăm sóc y tế khẩn cấp.

Những người bị dị ứng đã biết thường mang theo thuốc khẩn cấp, chẳng hạn như máy tiêm tự động epinephrine (EpiPen).

6. Làm thế nào có thể ngăn chặn phản ứng dị ứng?

Nếu bạn đã biết bị dị ứng, việc ngăn ngừa phản ứng dị ứng sẽ cải thiện triển vọng của bạn. Bạn có thể ngăn chặn những phản ứng này bằng cách tránh các tác nhân gây dị ứng. Nếu bạn có các phản ứng dị ứng nghiêm trọng, bạn phải luôn mang theo EpiPen và tự tiêm nếu các triệu chứng xảy ra.

Sau khi đã xác định được tình trạng dị ứng của bản thân, bạn nên:

• Tránh tiếp xúc với chất gây dị ứng.
• Tìm kiếm sự chăm sóc y tế nếu bạn tiếp xúc với chất gây dị ứng.
• Mang theo thuốc để xử lý sốc phản vệ.

Bạn có thể không tránh được phản ứng dị ứng hoàn toàn, nhưng các bước này có thể giúp bạn ngăn ngừa các phản ứng dị ứng trong tương lai.

Tài liệu tham khảo:

• Allergy overview. (2016). my.clevelandclinic.org/health/articles/overview-of-allergies
• Allergic reactions. (n.d.). aaaai.org/conditions-and-treatments/library/at-a-glance/allergic-reactions.aspx
• Delves PJ. (n.d.). Overview of allergic reactions. merckmanuals.com/home/immune-disorders/allergic-reactions-and-other-hypersensitivity-disorders/overview-of-allergic-reactions
• Mayo Clinic Staff. (2014). Allergy skin tests: What you can expect. mayoclinic.org/tests-procedures/allergy-tests/basics/what-you-can-expect/prc-20014505