Những điều bạn cần biết về biến chủng Delta của virus SARS-CoV 2

Trong khi đại dịch COVID-19 tiếp tục lan tràn khắp thế giới, các nhà khoa học nhận thấy một số đột biến và biến chủng của virus gây lây lan mạnh hơn và tử vong nhiều hơn so với chủng ban đầu. Các virus luôn luôn thay đổi để thích nghi và sống sót, trong quá trình đó một số đột biến khác biệt có lợi cho virus sẽ tạo ra các biến chủng virus nổi trội. Sự khác biệt này được thể hiện ở các khía cạnh: tính dễ lây (khả năng truyền bệnh), độc lực (khả năng gây bệnh), sự nhạy cảm với thuốc điều trị/vắc xin phòng ngừa (khả năng chịu đựng) của virus SARS-CoV-2.

Hiện tại, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) chia các biến chủng của SARS-CoV-2 làm 2 nhóm: Biến chủng đáng quan tâm (VOIs) và Biến chủng đáng quan ngại (VOCs). Ý nghĩa của phân loại này là: những biến chủng trong nhóm đáng quan ngại đang gây ra nhiều nguy cơ cho cộng đồng hơn.

• Biến chủng đáng quan tâm (VOIs): khi có thay đổi về kiểu hình hoặc có một gen với nhiều đột biến có khả năng làm thay đổi axit amin liên quan đến kiểu hình. Đồng thời gây lây lan dịch trong cộng đồng hoặc có nhiều ca/chùm ca bệnh xuất hiện cùng lúc; hoặc được phát hiện ở nhiều quốc gia.
• Biến chủng đáng quan ngại (VOCs): là những biến thể được khẳng định có liên quan đến gia tăng đáng kể khả năng lây lan, làm thay đổi đáng kể tình hình dịch Covid-19 một cách tiêu cực. Bên cạnh đó làm tăng độc lực virus/làm nặng lên biểu hiện lâm sàng; giảm hiệu quả các biện pháp y tế công cộng. Ngoài ra, còn làm giảm hiệu quả của các loại vắc xin, xét nghiệm chẩn đoán, liệu pháp điều trị hiện hành.

Hiện nay, có 8 biến chủng được Tổ chức Y tế Thế giới phân loại như sau:

• Các biến chủng đáng quan ngại và nơi phát hiện lần đầu của nó là: Alpha (phát hiện lần đầu ở Anh), Beta (Nam Phi), Gamma (Brazil), Delta (Ấn Độ).
• Các biến thể đáng quan tâm là: Eta (nhiều nước), Iota (Hoa Kỳ), Kappa (Ấn Độ), Lambda (Peru).

Biến chủng Delta được báo cáo lần đầu ở Ấn Độ vào tháng 10 năm 2020, hiện đã lan đến 135 quốc gia và trở thành biến chủng chiếm ưu thế tuyệt đối (tới 93%) ở tất cả những nơi mà nó có mặt, gây ra một làn sóng dịch mới. Từ làn sóng dịch mới đã làm đảo lộn thành quả chống dịch ở nhiều nước trên thế giới, ngay cả ở những quốc gia đã từng rất thành công trong cuộc chiến chống COVID-19 nhờ vắc-xin. Khu vực Đông Nam Á là một trong những khu vực bị ảnh hưởng nặng nề bởi biến chủng này, với số ca mắc bệnh và số ca tử vong tăng rất cao.

Xuất hiện ở Việt Nam từ đợt dịch thứ 4 (từ ngày 27.4.2021), biến chủng Delta đang gây ra nhiều hệ lụy cả về y tế và đời sống xã hội với số ca nhiễm và số ca tử vong tăng vọt so với những đợt dịch trước đây.

Xem ngay: Virus SARS-CoV-2 đã biến chủng như thế nào? Có bao nhiêu chủng virus SARS-CoV-2 đang lây lan?

Câu trả lời là: Có.

Các tài liệu của CDC Hoa Kỳ cho rằng biến chủng Delta làm tăng nguy cơ lây nhiễm cao gấp hơn 2 lần so với các biến chủng cũ, khả năng lây nhanh tương đương với bệnh thủy đậu.

Khả năng lây mạnh có thể do khả năng nhân lên rất nhanh của virus trong cơ thể. Một nghiên cứu mới đây của Trung Quốc cho rằng, những người nhiễm biến chủng Delta có thể mang lượng virus gấp 1000 lần so với virus nguyên bản. Nghiên cứu này cũng nhận thấy có thể phát hiện được người mang virus sớm hơn và thời gian mang virus kéo dài hơn so với chủng cũ.

Các triệu chứng của biến chủng Delta tương tự như của chủng virus cũ. Tuy nhiên, các bác sĩ nhận thấy bệnh nhân thường có triệu chứng ốm sớm hơn, nhất là ở những người trẻ. Điều này có thể do virus phát triển nhanh hơn rất nhiều trong đường hô hấp.

Những người đã được tiêm vắc xin phòng Covid-19 đầy đủ thường không biểu hiện triệu chứng hoặc chỉ có triệu chứng rất nhẹ nếu nhiễm biến chủng Delta. Các triệu chứng thường giống như cúm mùa, ho, sốt hoặc đau đầu và mất khứu giác (không ngửi thấy mùi).

Câu trả lời là: Có.

Ở những người chưa được tiêm vắc xin, biến chủng Delta có thể gây bệnh nặng hơn so với chủng cũ. Các nghiên cứu từ Canada và Scotland báo cáo tỷ lệ nhập viện của bệnh nhân nhiễm biến chủng Delta cao hơn so với bệnh nhân nhiễm biến chủng Alpha hoặc chủng ban đầu.

Câu trả lời là: Có.

Các vắc xin hiện tại vẫn có hiệu quả cao để phòng nhiễm Covid-19 và cũng hiệu quả với biến chủng Delta. Tuy nhiên, tỷ lệ thấp hơn, chỉ vào khoảng 90% so với chủng cũ.

Các báo cáo ở Hoa Kỳ cho thấy hầu hết bệnh nhân nhập viện (đến 97%) do Covid-19 chưa được tiêm vắc xin và các vùng có tỷ lệ tiêm vắc xin thấp thì có tỷ lệ nhiễm Covid-19 cao hơn. Bên cạnh đó, vắc xin cũng có tác dụng phòng các ca bệnh nặng mà có thể dẫn đến tử vong. Ở Hoa Kỳ có nhiều người từ chối hoặc trì hoãn tiêm vắc xin và hiện tại có nhiều người bệnh ước gì họ đã không làm thế.

Câu trả lời là: Có.

Không có vắc xin nào có hiệu quả 100% phòng bệnh. Thực tế, khi một vắc xin Covid-19 được công bố có hiệu quả 90 % thì có nghĩa là có khoảng 10% những người đã tiêm vẫn nhiễm virus. Có những ca nhiễm Covid-19 sau tiêm vắc xin được gọi là đột phá, vẫn có khả năng lây nhiễm cho nhiều người khác, mặc dù người nhiễm có thể có rất ít triệu chứng. Tuy nhiên, các trường hợp này đều khá hiếm gặp. Nguy cơ bị nhiễm virus và làm lây nhiễm chủ yếu vẫn là ở nhóm người chưa được tiêm chủng vắc xin Covid-19.

Do có những ca nhiễm đột phá này, nên những người đã tiêm vắc xin vẫn được CDC Hoa Kỳ khuyến cáo đeo khẩu trang khi ở trong phòng kín, khi không rõ những người khác trong phòng đã được tiêm vắc xin hay chưa. Đây cũng là lý do vì sao, Bộ Y tế Việt Nam cũng khuyến cáo thực hiện nguyên tắc 5K với tất cả những người đã tiêm vắc xin đầy đủ.

Không chỉ có biến chủng Delta, sẽ còn có nhiều biến chủng khác của virus gây đại dịch Covid-19. Ở thời điểm hiện tại, chủng Delta đang là biến chủng trội nhất của Covid-19, nhưng biến chủng Lambda từ Nam Mỹ cũng đang nổi lên trở thành nỗi lo của tất cả mọi người. Do đó, nếu muốn trở lại cuộc sống bình thường như trước khi có đại dịch thì phần lớn dân cư phải được tiêm chủng để tạo ra miễn dịch cộng đồng. Càng có nhiều người không được tiêm chủng, các chủng mới càng có nguy cơ xuất hiện và phát triển, gây hậu quả khó lường ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, kinh tế của toàn thế giới.