Những câu hỏi thường gặp về bệnh lý thần kinh ngoại biên

Bài được viết bởi Thạc sĩ - Bác sĩ Mai Viễn Phương - Trưởng đơn nguyên Nội soi tiêu hóa - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park

Các dây thần kinh ngoại biên tạo thành một mạng lưới phức tạp kết nối não và tủy sống với cơ, da và các cơ quan nội tạng. Bệnh thần kinh ngoại biên là tình trạng xảy ra khi các dây thần kinh truyền thông điệp đến và đi từ não và tủy sống với phần còn lại của cơ thể bị tổn thương hoặc nhiễm bệnh. Sau đây là những câu hỏi thường gặp về bệnh lý thần kinh ngoại biên.

Hệ thần kinh ngoại vi kết nối các dây thần kinh từ não và tủy sống, hoặc hệ thần kinh trung ương, với phần còn lại của cơ thể, bao gồm:

• Cánh tay.
• Bàn tay.
• Đôi chân.
• Bàn chân.
• Cơ quan nội tạng.
• Miệng.
• Mặt.

Công việc của những dây thần kinh này là truyền tín hiệu về cảm giác vật lý trở lại não của bạn.

Bệnh thần kinh ngoại biên là một rối loạn xảy ra khi các dây thần kinh này bị trục trặc do chúng bị tổn thương hoặc bị phá hủy. Điều này làm gián đoạn hoạt động bình thường của các dây thần kinh. Chúng có thể gửi tín hiệu đau khi không có gì gây đau hoặc chúng có thể không gửi tín hiệu đau ngay cả khi có điều gì đó đang làm tổn thương bạn. Ví dụ như:

• Chấn thương.
• Bệnh toàn thân.
• Nhiễm trùng.

Rối loạn di truyền.

Hiện nay, có hơn 100 loại bệnh thần kinh ngoại vi khác nhau tồn tại. Mỗi loại có các triệu chứng riêng biệt và các lựa chọn điều trị cụ thể. Bệnh thần kinh ngoại biên được phân loại thêm theo loại tổn thương thần kinh liên quan. Ví dụ, bệnh đau dây thần kinh tọa xảy ra khi chỉ có một dây thần kinh bị tổn thương. Polyneuropathies, thường gặp hơn, xảy ra khi nhiều dây thần kinh bị tổn thương.

Có ba loại dây thần kinh ngoại biên là:

• Dây thần kinh cảm giác, kết nối với da của bạn.
• Dây thần kinh vận động, kết nối với cơ của bạn.
• Dây thần kinh tự trị, kết nối với các cơ quan nội tạng của bạn.

Bệnh thần kinh ngoại biên có thể ảnh hưởng đến một nhóm thần kinh hoặc cả ba.

Các triệu chứng của bệnh thần kinh ngoại biên bao gồm:

• Ngứa ran ở tay hoặc chân.
• Cảm giác như bạn đang đeo một chiếc găng tay hoặc một chiếc tất chật.
• Đau nhói.
• Tê tay hoặc chân.
• Cảm giác yếu, nặng ở tay và chân; đôi khi có thể cảm thấy như chân hoặc tay của bạn bị khóa tại chỗ.
• Thường xuyên đánh rơi đồ vật trong tay.
• Cảm giác ù hoặc sốc.
• Mỏng da.
• Tụt huyết áp.
• Rối loạn chức năng tình dục, đặc biệt là ở nam giới.
• Táo bón.
• Khó tiêu hóa.
• Bệnh tiêu chảy.
• Đổ quá nhiều mồ hôi.

Những triệu chứng này cũng có thể chỉ ra các tình trạng khác. Hãy chắc chắn nói với bác sĩ của bạn về tất cả các triệu chứng của bạn.

Những người có tiền sử gia đình mắc bệnh thần kinh ngoại biên có nhiều khả năng mắc chứng rối loạn này hơn. Tuy nhiên, nhiều yếu tố và tình trạng cơ bản cũng có thể gây ra tình trạng này.

Tổn thương dây thần kinh do bệnh tiểu đường là một trong những dạng bệnh lý thần kinh phổ biến nhất. Từ đó dẫn đến tê bì, đau nhức và mất cảm giác ở tứ chi. Nguy cơ mắc bệnh thần kinh tăng lên đối với những người:

• Thừa cân.
• Bị huyết áp cao.
• Trên 40 tuổi.
• Bị bệnh tiểu đường.

Theo Trung tâm Bệnh thần kinh ngoại biên (UCCPN) của Đại học Chicago, gần 60% người mắc bệnh tiểu đường có một số loại tổn thương thần kinh. Tổn thương này thường do lượng đường trong máu cao.

Các bệnh mãn tính khác có thể gây tổn thương thần kinh bao gồm:

• Rối loạn ở thận, trong đó, lượng chất độc tích tụ cao trong cơ thể và làm tổn thương mô thần kinh.
• Suy giáp, xảy ra khi cơ thể không sản xuất đủ hormone tuyến giáp, dẫn đến giữ nước và áp lực xung quanh các mô thần kinh.
• Các bệnh gây viêm mãn tính, có thể lây lan đến các dây thần kinh hoặc làm hỏng các mô liên kết xung quanh dây thần kinh
• Thiếu hụt vitamin E, B1, B6 và B12 , những chất cần thiết cho sức khỏe và hoạt động thần kinh.

Chấn thương thể chất là nguyên nhân phổ biến nhất gây tổn thương các dây thần kinh. Điều này có thể bao gồm tai nạn xe hơi, ngã hoặc gãy xương. Không vận động, hoặc giữ nguyên một tư thế quá lâu cũng có thể gây ra bệnh thần kinh. Tăng áp lực lên dây thần kinh giữa , một dây thần kinh ở cổ tay cung cấp cảm giác và cử động cho bàn tay, gây ra hội chứng ống cổ tay. Đây là một loại bệnh lý thần kinh ngoại biên thường gặp.

Rượu có thể gây độc cho các mô thần kinh, khiến những người nghiện rượu nặng có nguy cơ mắc bệnh thần kinh ngoại biên cao hơn.

Tiếp xúc với các hóa chất độc hại như keo dán, dung môi hoặc thuốc diệt côn trùng, do lạm dụng hóa chất hoặc tại nơi làm việc, cũng có thể gây tổn thương thần kinh. Ngoài ra, tiếp xúc với các kim loại nặng như chì và thủy ngân cũng có thể gây ra tình trạng này.

Một số loại vi rút và vi khuẩn tấn công trực tiếp vào các mô thần kinh.

Các loại vi rút như vi rút herpes simplex, vi rút varicella-zoster gây bệnh thủy đậu và bệnh zona và vi rút Epstein-Barr làm hỏng các dây thần kinh cảm giác và gây ra các cơn đau dữ dội.

Nhiễm trùng do vi khuẩn như bệnh Lyme cũng có thể gây tổn thương dây thần kinh và đau nếu chúng không được điều trị. Những người bị nhiễm HIV hoặc AIDS cũng có thể phát triển bệnh thần kinh ngoại vi.

Các bệnh tự miễn như viêm khớp dạng thấp và lupus ảnh hưởng đến hệ thần kinh ngoại vi theo nhiều cách khác nhau. Viêm mãn tính và tổn thương các mô trên khắp cơ thể, cũng như áp lực do viêm gây ra, đều có thể dẫn đến đau dây thần kinh nghiêm trọng ở tứ chi.

Một số loại thuốc cũng có thể gây tổn thương thần kinh. Bao gồm các:

• Thuốc chống co giật mà mọi người dùng để điều trị co giật.
• Thuốc chống nhiễm trùng do vi khuẩn.
• Một số loại thuốc huyết áp.
• Thuốc điều trị ung thư.

Nghiên cứu gần đây trên Tạp chí Family Practice cũng cho thấy rằng, statin, một loại thuốc được sử dụng để giảm cholesterol và ngăn ngừa bệnh tim mạch, cũng có thể gây tổn thương thần kinh và tăng nguy cơ mắc bệnh thần kinh.

Đầu tiên, bác sĩ sẽ khám lâm sàng và hỏi về bệnh sử của bạn. Nếu họ vẫn không thể biết liệu các triệu chứng của bạn có phải do bệnh thần kinh ngoại biên hay không, các xét nghiệm khác cần thực hiện bao gồm:

• Xét nghiệm máu có thể đo lượng vitamin và lượng đường trong máu và xác định xem tuyến giáp của bạn có hoạt động bình thường hay không.
• Bác sĩ cũng có thể yêu cầu chụp CT hoặc MRI để xem liệu có bất kỳ thứ gì đè lên dây thần kinh, chẳng hạn như đĩa đệm thoát vị hoặc khối u quanh dây thần kinh.
• Đôi khi bác sĩ sẽ yêu cầu sinh thiết dây thần kinh. Đây là một cuộc tiểu phẫu liên quan đến việc loại bỏ một lượng nhỏ mô thần kinh mà sau đó họ có thể kiểm tra dưới kính hiển vi.
• Điện cơ. Điện cơ có thể cho thấy các vấn đề về cách các tín hiệu thần kinh của cơ thể di chuyển đến các cơ của bạn. Đối với xét nghiệm này, bác sĩ sẽ đặt một cây kim nhỏ vào cơ của bạn. Sau đó, bác sĩ sẽ yêu cầu bạn vận động cơ nhẹ nhàng. Đầu dò trong kim sẽ đo lượng điện di chuyển qua cơ của bạn. Thử nghiệm này có thể cảm thấy như bạn đang nhận được một mũi tiêm. Đôi khi, khu vực này trở nên đau nhức trong vài ngày sau đó.

Nghiên cứu dẫn truyền thần kinh. Trong một nghiên cứu về dẫn truyền thần kinh, bác sĩ sẽ đặt các điện cực trên da của bạn. Sau đó, họ phát xung lượng điện cực nhỏ qua các dây thần kinh của bạn để xem liệu các dây thần kinh có truyền tín hiệu đúng cách hay không. Quy trình này hơi khó chịu khi đang diễn ra, nhưng sau đó sẽ không đau.

Việc điều trị dựa trên việc điều trị các rối loạn tiềm ẩn. Nếu bệnh tiểu đường là nguyên nhân, việc đảm bảo rằng lượng đường trong máu được kiểm soát là rất quan trọng. Nếu sự thiếu hụt vitamin gây ra vấn đề thì việc điều trị sự thiếu hụt là cách điều trị. Nhiều phương pháp điều trị có thể mang lại sự nhẹ nhõm và giúp bạn trở lại các hoạt động thường ngày. Đôi khi, kết hợp các phương pháp điều trị có thể mang lại hiệu quả tốt nhất.

Thuốc giảm đau không kê đơn (OTC) như acetaminophen (Tylenol) và thuốc chống viêm không steroid, chẳng hạn như aspirin và ibuprofen, có thể rất hữu ích trong việc kiểm soát cơn đau vừa phải. Nếu bạn dùng quá liều lượng, những loại thuốc này có thể ảnh hưởng đến chức năng gan hoặc dạ dày của bạn. Điều quan trọng là tránh sử dụng chúng trong thời gian dài, đặc biệt là nếu bạn uống rượu thường xuyên.

Nhiều loại thuốc giảm đau theo toa cũng có thể giúp kiểm soát cơn đau của tình trạng này. Chúng bao gồm ma tuý, một số loại thuốc chống động kinh và một số loại thuốc chống trầm cảm. Các loại thuốc theo toa hữu ích khác bao gồm:

• Chất ức chế cyclooxygenase-2.
• Tramadol.
• Tiêm corticosteroid.
• Thuốc co giật, chẳng hạn như gabapentin hoặc pregabalin.
• Cymbalta, là một chất ức chế tái hấp thu serotonin norepinephrine.

Thuốc kê đơn cho chứng rối loạn chức năng tình dục ở nam giới bao gồm:

• Sildenafil (Viagra).
• Vardenafil (Levitra, Staxyn).
• Tadalafil (Cialis).

Avanafil (Stendra).

Bác sĩ có thể sử dụng một số phương pháp điều trị y tế để kiểm soát các triệu chứng của tình trạng này. Plasmapheresis là một phương pháp truyền máu để loại bỏ các kháng thể có khả năng gây kích ứng khỏi dòng máu của bạn. Nếu bạn bị khối dây thần kinh, bác sĩ sẽ tiêm thuốc gây mê trực tiếp vào dây thần kinh của bạn.

Kích thích dây thần kinh điện tử xuyên da (TENS) không hiệu quả với tất cả mọi người nhưng nhiều người thích nó vì đây là liệu pháp không dùng thuốc. Trong quá trình TENS, các điện cực đặt trên da sẽ truyền một lượng điện nhỏ vào da. Mục tiêu của phương pháp điều trị này là làm gián đoạn các dây thần kinh truyền tín hiệu đau đến não.

Nẹp cố định có thể giúp bạn nếu bệnh thần kinh ảnh hưởng đến:

• Chân.
• Cánh tay.
• Bàn tay.

Những tấm băng hay nẹp này sẽ hỗ trợ cho phần cơ thể bị khó chịu của bạn và có thể làm giảm đau. Ví dụ, bó bột hoặc nẹp giữ cổ tay của bạn ở tư thế thích hợp khi bạn ngủ có thể làm giảm sự khó chịu của hội chứng ống cổ tay.

Ngoài thuốc giảm đau không kê đơn, nhiều người đã tìm thấy sự giảm đau thần kinh ngoại biên thông qua:

• Chăm sóc thần kinh cột sống.
• Châm cứu.
• Mát xa.
• Thiền.
• Yoga.

Tập thể dục vừa phải, thường xuyên cũng có thể giúp giảm bớt sự khó chịu.

Nếu bạn uống rượu hoặc hút thuốc, hãy cân nhắc cắt giảm hoặc dừng lại. Cả rượu và thuốc lá đều làm trầm trọng thêm tình trạng đau dây thần kinh và có thể gây tổn thương dây thần kinh khi sử dụng trong thời gian dài.

Nếu bạn bị bệnh thần kinh ngoại biên, bạn có nhiều nguy cơ bị tai nạn hơn trong nhà. Bạn có thể làm những việc sau để cải thiện sự an toàn của mình:

• Luôn đi giày để bảo vệ đôi chân của bạn.
• Kiểm tra nhiệt độ của bồn tắm hoặc nước rửa chén bằng khuỷu tay, không phải bằng tay hoặc chân.
• Lắp tay vịn vào bồn tắm hoặc vòi hoa sen của bạn.
• Sử dụng thảm nhà tắm có thể chống trượt.
• Đừng ở một vị trí quá lâu. Hãy đứng dậy và đi lại vài lần mỗi giờ. Điều này đặc biệt quan trọng đối với những người có công việc phải ngồi lâu trên bàn làm việc.

Ngay cả khi bạn có tiền sử gia đình mắc chứng rối loạn này, bạn có thể giúp ngăn chặn sự khởi phát của nó bằng cách thực hiện những điều sau:

• Tránh rượu hoặc chỉ uống vừa phải.
• Tránh hút thuốc hoặc bỏ thuốc nếu bạn hút thuốc.
• Ăn một chế độ ăn uống lành mạnh.
• Tập thể dục thường xuyên, vừa phải.

Bạn có thể giảm nguy cơ mắc bệnh thần kinh ngoại biên bằng cách:

• Tìm hiểu xem liệu bạn có thể tiếp xúc với chất độc nào tại nơi làm việc hoặc trường học hay không.
• Bảo vệ đôi chân của bạn khi chơi thể thao, đặc biệt là những môn liên quan đến việc đá.
• Không bao giờ hít phải chất độc như keo. Hãy để chúng lên cao.
• Nếu bạn bị tiểu đường, hãy đặc biệt chăm sóc đôi chân của bạn. Rửa và kiểm tra bàn chân của bạn hàng ngày và giữ cho da ẩm bằng kem dưỡng da.

Trên đây là một số câu hỏi thường gặp về bệnh lý thần kinh ngoại biên. Bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi quyết định bất kì phương pháp điều trị nào.

Hãy theo dõi trang web: Vinmec.com thường xuyên để cập nhật nhiều thông tin hữu ích khác.

Nguồn tham khảo: uchicago.edu, galegroup.com