Nguyên nhân gây tăng sinh nội mạc tử cung

Tăng sinh nội mạc tử cũng, hay còn gọi là tăng sản nội mạc tử cung là tình trạng tăng sinh bất thường của tuyến ở nội mạc tử cung về kích thước và hình dạng làm cho tỷ lệ tuyến/ mô đệm tăng lên so với nội mạc tử cung bình thường. Nguyên nhân chính là do sự dư thừa estrogen hoặc sự thiếu hụt progesterone của hoàng thể.

Tăng sinh nội mạc tử cũng, hay còn gọi là tăng sản nội mạc tử cung là tình trạng tăng sinh bất thường của tuyến ở nội mạc tử cung về kích thước và hình dạng làm cho tỷ lệ tuyến/ mô đệm tăng lên so với nội mạc tử cung bình thường.

Theo Tổ chức Y tế thế giới WHO, tăng sản nội mạc tử cung được phân thành 4 nhóm:

• Tăng sinh thể đơn giản điển hình
• Tăng sinh thể phức tạp điển hình
• Tăng sinh thể đơn giản không điển hình
• Tăng sinh thể phức tạp không điển hình

Sự phân chia như vậy dựa trên 2 yếu tố chính là thành phần cấu trúc ống tuyến/ mô đệm (đơn giản hay phức tạp) và sự hiện diện của tế bào nhân to dị dạng hay không (điển hình hay không điển hình). Tăng sinh đơn giản nghĩa là các ống tuyến có cấu trúc đơn giản và mô đệm còn nhiều. Khác với đơn giản, tăng sinh phức tạp là tình trạng các tuyến tăng sinh dày đặc, chen chúc nhau và rất ít mô đệm. Khái niệm điển hình nghĩa là không có sự hiện diện của tế bào dị dạng cũng như không có sự bất thường về cấu trúc tế bào. Ngược lại, không điển hình khi có sự hiện diện của tế bào có nhân to, dị dạng, tỉ lệ nhân/ bào tương tăng, hình dạng và kích thước bất thường, chất nhiễm sắc đậm nhạt không đều và phân bào bất thường.

Chính sự hiện diện của tế bào có nhân to, dị dạng, không điển hình là chỉ dấu quan trọng nhất cho nguy cơ diễn tiến thành ung thư nội mạc tử cung ở người phụ nữ bị tăng sinh nội mạc tử cung. Cụ thể, 29% trường hợp tăng sinh không điển hình sẽ tiến triển thành ung thư, 8% trường hợp tăng sinh phức tạp điển hình sẽ diễn tiến thành ung thư nội mạc tử cung. Trong khi đó, chỉ 3% phụ nữ trong nhóm tăng sinh đơn giản điển hình phát triển thành ung thư nội mạc tử cung.

Khi không có sự rụng trứng, sẽ không sản xuất progesterone, lớp nội mạc tử cung sẽ không bong ra mà tiếp tục phát triển để đáp ứng với lượng estrogen có trong cơ thể. Các tế bào ở lớp nội mạc sẽ ngày càng chen chúc nhau nhiều hơn và trở nên bất thường. Do đó, nguyên nhân chính gây tăng sinh nội mạc tử cung là do sự dư thừa estrogen và/ hoặc sự thiếu hụt progesterone của hoàng thể.

Trên thực tế, tăng sinh nội mạc tử cung thường gặp ở những đối tượng sau đây:

• Tuổi dậy thì
• Chu kỳ không rụng trứng
• Kinh nguyệt không đều, đặc biệt là có liên quan đến hội chứng buồng trứng đa nang hoặc vô sinh hiếm muộn.
• Ở tuổi tiền mãn kinh do suy giảm nồng độ progesterone của hoàng thể
• Những phụ nữ sau khi mãn kinh có sử dụng estrogen liều cao kéo dài
• Sử dụng thuốc có hoạt chất tương tự như estrogen

Ngoài ra còn có các yếu tố nguy cơ của tăng sinh nội mạc tử cung như:

• Người da trắng
• Trên 35 tuổi
• Chưa từng có thai
• Mãn kinh muộn
• Bắt đầu có kinh nguyệt sớm
• Béo phì
• Hút thuốc lá
• Tiền sử bản thân có bệnh đái tháo đường, bệnh lý tuyến giáp, hội chứng buồng trứng đa nang hay bệnh túi mật
• Tiền sử gia đình có người bị ung thư buồng trứng, ung thư tử cung hay ung thư đại tràng

Chẩn đoán tăng sinh nội mạc tử cung cần dựa trên triệu chứng lâm sàng, siêu âm, nội soi buồng tử cung và sinh thiết nội mạc tử cung.

• Triệu chứng: chu kỳ kinh nguyệt không đều, rong kinh, cường kinh, xuất huyết giữa kỳ kinh
• Siêu âm: tăng sinh nội mạc tử cung với sự gia tăng bề dày lớp nội mạc biểu hiện trên siêu âm có vùng echo dày, bờ nhẫn và đồng nhất trong buồng tử cung. Độ dày lớp nội mạc ở đầu chu kỳ kinh > 9mm và ≥ 4mm đối với người mãn kinh. Siêu âm còn có thể phát hiện buồng trứng đa nang hoặc u nang buồng trứng..

• Nội soi buồng tử cung cho thấy hình ảnh nội mạc tử cung dày lên, có những rãnh sung huyết, đường viền, nhú ở nội mạc dày không đều. Nội soi buồng tử cung cho thấy tăng sinh nội mạc dạng khu trú hay toàn thể, đồng thời cũng giúp hướng dẫn nạo sinh thiết nội mạc tử cung một cách chính xác.
• Nạo sinh thiết nội mạc tử cung để làm giải phẫu bệnh, xác định tính chất mô bệnh học của tế bào để biết chắc chắn có phải là ung thư hay không. Nạo sinh thiết giúp chẩn đoán rõ ràng dạng tăng sản nội mạc tử cung. Tuy nhiên nạo sinh thiết nội mạc tử cung không phải lúc nào cũng cho chẩn đoán chính xác. Có một số trường hợp ung thư nội mạc tử cung nhóm biệt hóa cao không thể chẩn đoán được thông qua nhiễm sắc thể (cùng hiện diện với tăng sinh nội mạc tử cung thể không điển hình).

Điều trị tăng sinh nội mạc tử cung dựa trên nhiều yếu tố như tuổi, triệu chứng lâm sàng, các yếu tố nguy cơ,... Trong đó, quyết định điều trị chủ yếu dựa vào hai yếu tố:

• Sự hiện diện của tế bào không điển hình có nhân to, dị dạng
• Sự mong muốn về việc duy trì khả năng sinh sản của người bệnh

Tăng sinh tăng sinh nội mạc tử cung ở tuổi dậy thì không cần điều trị, chỉ cần điều chỉnh chế độ dinh dưỡng phù hợp và nghỉ ngơi điều độ. Đối với phụ nữ ở độ tuổi tiền mãn kinh thì cần tiến hành nạo sinh thiết nội mạc tử cung làm xét nghiệm giải phẫu bệnh. Nếu là bệnh lý tăng sinh nội mạc tử cung thể đơn giản điển hình hoặc phức tạp điển hình thì cần kiểm soát tình trạng xuất huyết tử cung bất thường, dùng progesteron (dạng tiêm, uống hay đặt âm đạo) trong 3 – 6 tháng sau đó kiểm tra lại và ngăn ngừa tiến triển thành ung thư nội mạc tử cung. Khi kết quả cho ra tăng sinh nội mạc tử cung không điển hình thì biện pháp điều trị triệt để nhất là cắt hoàn toàn tử cung (và hai phần phụ nếu ở tuổi mãn kinh), vì nguy cơ cao diễn tiến thành ung thư nội mạc tử cung. Ở những người không thể phẫu thuật được, có thể điều trị bằng liệu pháp progestin.

Tăng sinh nội mạc tử cung là bệnh lý phức tạp ảnh hưởng đến sức khỏe của người phụ nữ cũng như khả năng sinh sản. Do đó phụ nữ cần theo dõi chu kỳ kinh nguyệt thường xuyên, nếu chu kỳ kinh nguyệt có bất kỳ sự rối loạn cần thăm khám sản phụ khoa sớm để có hướng xử lý tích cực, tránh mức độ bệnh nặng mới điều trị sẽ khó khăn và phải điều trị lâu dài hơn.