Làm sao để biết trẻ đã sẵn sàng cho lần ăn dặm đầu tiên?

Thời điểm quyết định cho bé ăn dặm

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo nên tập cho bé ăn dặm lần đầu khi bé tròn 6 tháng tuổi, vì vào thời điểm này hệ tiêu hóa của bé đã phát triển tốt hơn nên có thể tiêu hoá và hấp thu những thức ăn phức tạp và đặc hơn so với sữa mẹ. Sau 6 tháng tuổi, bé cần tới 700 kcal/ngày cho các nhu cầu sinh hoạt cơ bản và để phát triển của cơ thể, trong khi đó sữa mẹ chỉ cung cấp được khoảng 450 kcal / ngày. Vì nguồn sữa mẹ lúc này đã không còn đáp ứng đủ nhu cầu dinh dưỡng hàng ngày của bé nữa nên bé thật sự cần bổ sung thêm thức ăn để cho cơ thể phát triển khỏe mạnh.

Tuy nhiên, sẽ không có lợi nếu cho bé ăn dặm lần đầu quá sớm vì ở trẻ nhỏ dưới 6 tháng tuổi, hệ thống tiêu hóa của chỉ có thể chấp nhận và thích hợp với việc tiêu hóa những thức ăn lỏng như sữa mẹ. Nếu cho bé ăn các loại thức ăn được chế biến ở mức độ lỏng tương tự như sữa thì giá trị dinh dưỡng thường thấp hơn sữa mẹ, không đủ để bảo đảm cho sự phát triển bình thường của bé. Ngược lại, nếu cho bé ăn dặm lần đầu quá muộn (sau 6 tháng tuổi), bé thường dễ bị thiếu dinh dưỡng do hàm lượng các dưỡng chất trong các thức ăn lỏng không đáp ứng đủ nhu cầu hàng ngày đối với trẻ trên 6 tháng tuổi. Điều này làm cho bé chậm lớn cả về thể chất và trí não, không đủ sức đề kháng do hệ miễn dịch quá yếu kém khiến bé dễ mắc các bệnh nhiễm trùng.

Giai đoạn 6 tháng tuổi là một cột mốc quan trọng cho việc đưa ra quyết định tập cho bé ăn dặm lần đầu. Vì đây chính là giai đoạn tốt nhất giúp bé làm quen dần với những thức ăn mới lạ nhưng rất cần thiết cho sự phát triển của bé sau này. Tuy nhiên để giúp cho việc ăn dặm của bé trở nên thuận lợi hơn, bố mẹ cần xác định xem bé đã thực sự sẵn sàng cho việc bắt đầu ăn dặm hay chưa. Những dấu hiệu sau đây cho thấy bé đã sẵn sàng cho lần ăn dặm đầu tiên:

• Cân nặng của bé tăng gấp đôi so với cân nặng lúc mới sinh.
• Bé biết giữ thẳng đầu và có thể tự ngồi để cho mẹ đút thức ăn dễ dàng hơn.
• Khi cho bé ăn, bé đã biết đưa môi dưới về phía trước để nhận lấy thức ăn từ thìa/muỗng
• Bé đã biết ngoảnh đầu sang chỗ khác khi không muốn ăn một món nào đó, điều này giúp bố mẹ nhận biết được sở thích của bé và lựa chọn những món ăn phù hợp với khẩu vị của từng bé.
• Lưỡi của bé không còn có phản xạ đẩy vật lạ ra ngoài một cách tự động (lúc bé còn nhỏ, khi cho bất cứ vật gì trừ núm vú vào miệng bé cũng đẩy ra).
• Bé thể hiện sự thích thú đối với món ăn khi được bố mẹ hoặc những người thân cho ăn.

Việc áp dụng theo các nguyên tắc cơ bản khi cho bé ăn dặm lần đầu sẽ giúp cho các việc nuôi bé được thuận lợi và khoa học hơn. Đây cũng chính là những yếu tố khởi đầu quyết định cho sự tăng trưởng và phát triển của bé đạt đến mức hoàn thiện nhất.

Lựa chọn cho bé thực đơn ăn dặm lần đầu

Trong thực đơn ăn dặm đầu tiên cho bé nên chuẩn bị những loại rau củ quả được nấu chín với hương vị thơm ngon. Đây là những loại thực phẩm lý tưởng cho các bữa ăn dặm đầu tiên của bé. Các loại trái cây quen thuộc như chuối, bơ, xoài là gợi ý tốt nhất. Đầu tiên, mẹ nên cho bé ăn thử ăn vài muỗng từ 1 đến 2 lần trong ngày. Sau đó, khi thấy bé thích ứng và có hứng thú với món ăn thì hãy tăng dần lên thành 3 bữa /ngày.

Trong các thực đơn ăn dặm lần đầu cho bé, mỗi bữa phải đảm bảo đủ 4 nhóm thực phẩm quan trọng giúp bé phát triển tốt. Nhóm đường bột bao gồm gạo, ngô, khoai... Nhóm chất đạm bao gồm thịt, cá, tôm, trứng, sữa, các sản phẩm từ đậu nành và các loại đậu khác... Nhóm chất béo bao gồm dầu, mỡ, pho mát, bơ và các loại hạt có dầu như dầu oliu. Nhóm vitamin và khoáng chất có trong rau củ và các loại trái cây. Không nên cho bé dưới 8 tháng tuổi ăn các loại thịt như thịt gà, thịt bò, các loại hải sản,... vì bé ở giai đoạn này chưa đủ men tiêu hóa để tiêu hoá các loại thức ăn này, đồng thời có một số bé lúc nhỏ dễ bị dị ứng với hải sản. Thay vào đó nên cho bé ăn những loại thực phẩm lành tính như thịt nạc heo, các loại cá đồng,...

Trong rau củ quả có chứa rất nhiều chất xơ, các vi chất dinh dưỡng cần thiết cho quá trình phát triển của bé. Đặc biệt, trong thời gian bé ăn dặm, việc bổ sung rau củ quả vào các thực đơn ăn dặm lần đầu cho bé sẽ giúp hệ tiêu hóa của bé làm việc tốt hơn. Hơn nữa, trong rau củ và trái cây có chứa hàm lượng vi chất dinh dưỡng rất cao như protein, các loại vitamin và khoáng chất như canxi, sắt, kẽm... góp phần quan trọng cho sự phát triển của hệ thống cơ quan trong cơ thể. Đặc biệt là các vitamin A, B, C có từ rau xanh và trái cây sẽ giúp tăng cường sức đề kháng, hạn chế nguy cơ dị ứng cho bé và mắc các bệnh nhiễm khuẩn; giúp cơ thể đào thải chất độc và giúp bé hấp thu chất sắt tốt hơn.

Ngoài ra, trong thực đơn ăn dặm cho con, mẹ cần chú ý tránh những loại thực phẩm không có lợi cho hệ tiêu hóa non nớt của bé. Các loại thực phẩm bao gồm muối, đường, mật ong, thức ăn mặn như thịt xông khói, ..... cần tránh cho các bé dưới 1 tuổi ăn vì chúng thường rất khó tiêu hóa và làm cho cơ thể của bé khó chịu. Đối với trẻ nhỏ, các chuyên gia về dinh dưỡng khuyến cáo rằng không nên cho thêm mắm hoặc muối vào món ăn của bé, vì thận của bé vẫn còn yếu. Khi nêm thêm mắm hoặc muối vào món ăn sẽ khiến cho thận của bé phải làm việc quá sức gây ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe của bé sau này.

Khung thời gian vàng cho bé ăn dặm lần đầu

Việc cho bé ăn dặm lần đầu cũng cần phải chú ý đến thời gian. Tùy vào thói quen sinh hoạt của gia đình mà mỗi bố mẹ sẽ có khung giờ cho bé ăn khác nhau. Khung thời gian lý tưởng để tập cho bé ăn dặm lần đầu từ khoảng 9 - 10 giờ sáng. Các bậc phụ huynh không nên cho bé ăn dặm vào những lúc bé đang buồn ngủ vì lúc này cơ thể của bé không thể phản ứng với thức ăn nên bé sẽ không có hứng thú với việc ăn dặm.

Cách cho bé ăn dặm lần đầu như thế nào?

Ngoài lựa chọn thực đơn ăn dặm lần đầu cho bé một cách hợp lý, bố mẹ cũng cần biết cách cho bé ăn dặm lần đầu để bé làm quen với thức ăn, giúp cho quá trình ăn dặm của bé diễn ra thành công và thuận lợi.

• Nên tiếp tục cho bé bú sữa mẹ mỗi ngày xen kẽ vào các bữa ăn dặm. Sữa mẹ là nguồn thức ăn tốt nhất cho sự phát triển toàn diện của trẻ nhỏ dưới 24 tháng tuổi, vì trong sữa mẹ có chứa thành phần sữa non (colostrum) giúp tăng sức đề kháng và giúp bé phát triển khỏe mạnh.
• Không được cho bé bú sữa quá no trước khi cho bé ăn dặm. Bởi vì khi bé no sẽ không còn quan tâm đến việc ăn nữa. Mẹ nên cho bé bú sữa ít hơn so với bình thường để kích thích bé chú ý vào ăn.
• Mẹ cũng không nên cho bé ăn dặm lần đầu lúc bé đang quá đói. Bởi vì bé hoàn toàn không thể ăn nhanh để thỏa mãn cơn đói, từ đó sẽ dẫn đến hậu quả bé biếng ăn, quấy khóc khi ăn.
• Để bé thích nghi dần với việc ăn dặm và giúp việc ăn uống của bé trở nên dễ dàng hơn, bố mẹ hãy tập cho bé quen dần với những món ăn mới lạ. Nghĩa là bắt đầu ăn dặm từ những thức ăn gần giống với sữa mẹ, từ bột hương vị ngọt trước rồi sẽ thay thế dần bằng bột có vị mặn với nhiều thành phần chất dinh dưỡng hơn.
• Sau vài lần tiếp xúc lần đầu với các món ăn mới, khi bé đã tập làm quen dần với việc ăn dặm thì mẹ có thể cho bé ăn các loại bột dinh dưỡng. Điều này sẽ tạo nên sự phong phú đa dạng trong những thực đơn ăn dặm lần đầu cho bé.
• Để cho hệ tiêu hóa của bé thích nghi dần với lượng thức ăn và thành phần dinh dưỡng ngày càng phong phú, nên cho bé ăn với lượng ít rồi từ từ tăng dần. Ví dụ như tháng đầu mới tập ăn nên cho bé ăn mỗi bữa 1 hoặc 2 muỗng bột, từ từ tăng dần thành 1/3 chén bột, rồi nửa chén và sau đó là một chén bột...Như vậy sẽ đảm bảo bé tiêu hóa và hấp thu chất dinh dưỡng tốt, cung cấp đầy đủ nhu cầu năng lượng cũng như dưỡng chất cần thiết cho sự tăng trưởng và phát triển cả về thể chất lẫn trí tuệ của bé.
• Việc tăng dần độ thô của thức ăn từ loãng đến đặc giúp bé không bị phản ứng khi ăn những thức ăn lạ và hệ tiêu hóa của bé có thể kịp bắt nhịp với quá trình tiêu hóa và hấp thu những loại thức ăn phức tạp hơn. Từ đó, quá trình ăn dặm của bé sẽ được thuận lợi.
• Những loại thực phẩm dạng hạt khi cho bé ăn cần phải xay nhuyễn hoặc nghiền nát để bé dễ tiêu hóa hơn.
• Khi bé không muốn ăn nữa hoặc có thái độ chống đối việc ăn dặm, bố mẹ không nên ép bé ăn. Thay vào đó, nên cho bé tạm ngưng ăn dặm một thời gian khoảng 5 – 7 ngày rồi sau đó tiếp tục tập cho bé ăn dặm lại để không tạo tâm lý căng thẳng cho bé khi ăn.
• Trong lúc bé ăn dặm, mẹ phải luôn bên cạnh bé để tránh trường hợp bé bị hóc, nghẹn.
• Tốt nhất hãy cho bé chạm vào và giữ thức ăn mà bé muốn.
• Khi thấy bé muốn và quan tâm đến món ăn, mẹ hãy cho bé tự cầm và ăn bằng tay
• Cần phải thử độ nóng của thức ăn trước khi đút cho bé.
• Các món ăn cần thường xuyên đổi mới, chế biến đa dạng, nhiều màu sắc và trình bày đẹp mắt để thu hút sự chú ý của bé. Như vậy có thể giúp bé làm quen với các loại thực phẩm, nhiều mùi vị khác nhau, đồng thời kích thích việc ăn uống của bé.
• Nên nấu ăn từng bữa để đảm bảo chất dinh dưỡng, hạn chế hâm lại thức ăn sẽ làm giảm chất lượng món ăn.

Giai đoạn trẻ ăn dặm là giai đoạn vô cùng quan trọng giúp trẻ tăng trưởng toàn diện. Trẻ ăn không đúng cách có nguy cơ thiếu các vi khoáng chất gây ra tình trạng biếng ăn, chậm lớn, kém hấp thu,... Nếu nhận thấy các dấu hiệu kể trên, cha mẹ nên bổ sung cho trẻ các sản phẩm hỗ trợ có chứa lysine, các vi khoáng chất và vitamin thiết yếu như kẽm, crom, selen, vitamin nhóm B giúp đáp ứng đầy đủ nhu cầu về dưỡng chất ở trẻ. Đồng thời các vitamin thiết yếu này còn hỗ trợ tiêu hóa, tăng cường khả năng hấp thu dưỡng chất, giúp cải thiện tình trạng biếng ăn, giúp trẻ ăn ngon miệng.

Cha mẹ có thể tìm hiểu thêm:

Các dấu hiệu bé thiếu kẽm

Thiếu vi chất dinh dưỡng và tình trạng không tăng cân ở trẻ

Hãy thường xuyên truy cập website Vinmec.com và cập nhật những thông tin hữu ích để chăm sóc cho bé và cả gia đình nhé.