Làm gì khi trẻ hay bị khàn tiếng?

Thanh quản là một cơ quan có cấu trúc phức tạp, có nhiều chức năng như bảo vệ, hô hấp, nuốt thức ăn và phát âm. Giọng nói của mỗi người được tạo ra bởi 3 thành phần gồm: Luồng hơi (phổi), rung dây thanh âm để tạo ra âm thanh và bộ phận cộng hưởng cấu âm (gồm hầu họng, vòm họng, lưỡi, vòm miệng, môi và má). Khi tính chất thanh của giọng thay đổi (ví dụ khàn tiếng) thì đồng nghĩa với việc dây thanh bị tổn thương.

Khàn tiếng là hiện tượng chất giọng của người nói có biểu hiện thay đổi cả về âm vực và âm sắc, nhất là ở âm vực cao, khiến giọng nói trở nên rè hơn. Khàn tiếng ở trẻ em thường gặp ở trẻ nhóm tuổi 5 - 10. Ở trẻ em, nguyên nhân gây khàn tiếng chủ yếu là do:

• La hét hay hắng giọng, dùng giọng quá sức ở những nơi tập trung đông người như trại hè, trường học,...;
• Viêm VA, viêm thanh quản cấp hoặc mãn tính, hen suyễn mãn tính, viêm xoang, viêm tiểu phế quản, cảm lạnh, cảm cúm, sởi,...;
• Bệnh lý đặc biệt: Mềm sụn thanh quản, u nhú thanh quản, màng chân vị thanh quản, liệt dây thanh quản, nhược cơ dây thanh,...;
• Nguyên nhân khác: Khô miệng, ít uống nước, dùng nhiều viên ngậm ho, trẻ bị khàn tiếng bẩm sinh, dị ứng, phù mạch, đặt ống thở, nôn trớ hoặc trào ngược dạ dày thường xuyên, căng thẳng, rối loạn tăng động,....

Tình trạng khàn tiếng tăng động ở trẻ em thường diễn biến rất lâu. Nếu không tích cực điều trị có thể kéo dài cả năm, gây ra những tổn thương ở dây thanh và không hồi phục được (teo dọc theo bờ tự do dây thanh, nhanh mệt khi nói,... Với trẻ hay bị khàn tiếng, việc thăm khám bên ngoài sẽ không thấy có gì bất thường. Tuy nhiên, khi soi thanh quản trong vòng 5 - 7 năm sẽ thấy có sự biến đổi dây thanh theo từng giai đoạn như sau:

• Giai đoạn đầu: Là những rối loạn cơ năng, thanh quản vẫn hoàn toàn bình thường nhưng khi trẻ phát âm thì các sụn phễu sẽ siết lại, thanh môn co mạnh;
• Giai đoạn sau: Sau 1 năm, xuất hiện các thay đổi thực thể. Thường xảy ra tình trạng dây thanh nề hình thoi, khi trẻ phát âm chỉ có đoạn giữa dây thanh là đóng kín, đoạn sau bị hở, có thể hình thành hạt xơ dây thanh. ở giai đoạn này, giọng của trẻ bị khàn, siết, phải dùng lực phát âm khi nói;
• Viêm thanh quản teo: 1 hoặc cả 2 dây thanh của bệnh nhi bị teo nhỏ lại, chỉ quan sát được băng thanh thất. Đây chủ yếu là di chứng của viêm thanh quản loét trong các trường hợp bị nhiễm khuẩn nặng như cúm, sởi,...

Vì khàn tiếng là triệu chứng của nhiều bệnh lý khác nhau nên việc chẩn đoán phải được thực hiện bởi các bác sĩ chuyên khoa tai - mũi - họng. Sau khi xác định được nguyên nhân gây bệnh thì bác sĩ sẽ đưa ra phương án điều trị phù hợp cho bệnh nhân: Trị liệu giọng nói, dùng thuốc hoặc phẫu thuật.

Dù hầu hết các tổn thương trên dây thanh hoặc những nguyên nhân gây khàn giọng ở trẻ em đều không nghiêm trọng. Tuy nhiên, cha mẹ không được chủ quan mà nên đưa trẻ đi thăm khám kỹ lưỡng để tránh nhầm lẫn và bỏ qua bệnh. Việc này tránh được nguy cơ tổn thương không phục hồi ở dây thanh do khàn giọng kéo dài.

Để xử lý tình trạng này, cha mẹ có thể áp dụng các biện pháp sau:

• Sử dụng thuốc kháng sinh, chống viêm, chống phù nề nếu khi khám thấy có dấu hiệu viêm nhiễm;

Với các trường hợp có hạt xơ, polyp hoặc u nang dây thanh,... thì cần can thiệp phẫu thuật loại bỏ. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu cho thấy, sau khi được 15 tuổi, do sự phát triển của các hormone nội tiết mà các hạt xơ này có thể bị tiêu đi. Vì vậy, có thể đợi tới khi trẻ được 15 tuổi, nếu các hạt xơ không biến mất thì mới thực hiện phẫu thuật.

Phương pháp điều trị giọng nói được thực hiện bằng cách giúp trẻ uốn sửa cách phát âm, giải thích cho trẻ về tình trạng của bản thân để trẻ tránh sử dụng giọng nói quá mức. Phương pháp điều trị này đòi hỏi phụ huynh và trẻ đặc biệt kiên trì thì mới cải thiện được.

Tình trạng trẻ hay bị khàn tiếng hoàn toàn có thể phòng ngừa được bằng những cách sau:

• Điều trị sớm cho trẻ khi mắc các bệnh nhiễm vùng tai - mũi - họng, đặc biệt là khi thay đổi thời tiết;
• Điều chỉnh hành vi của trẻ, tránh để bé la hét, nói to ở những nơi đông người. Có thể hướng dẫn trẻ tự thể hiện cảm xúc bằng hành động cơ thể;
• Dự phòng nguy cơ ở những trẻ có cơ địa dị ứng;
• Khuyến khích trẻ uống đủ nước mỗi ngày, hạn chế uống nước lạnh;
• Nếu trẻ đang tập hát, tập kịch thì nên cho trẻ có lịch nghỉ ngơi xen kẽ phù hợp;
• Đảm bảo chế độ dinh dưỡng cho trẻ, bổ sung đầy đủ vitamin C để tăng cường sức đề kháng, khuyến khích bé tập thể dục;
• Không mở điều hòa quá thấp vì sự chênh lệch nhiệt độ lớn giữa trong nhà và ngoài trời có thể khiến bé bị ho, cảm hoặc khàn tiếng;
• Vệ sinh nhà cửa và đồ dùng sạch sẽ, chú ý vệ sinh thân thể và răng miệng cho bé;
• Tránh cho trẻ tiếp xúc với các yếu tố kích thích thụ động như khói bụi, khói thuốc lá,...

Nếu thấy trẻ hay bị khàn tiếng hoặc khàn tiếng lâu không khỏi, diễn tiến ngày càng nặng thì cha mẹ nên đưa trẻ tới các cơ sở y tế uy tín để được thăm khám và có phương án điều trị kịp thời, hiệu quả.