Không tùy tiện dùng kháng sinh cho trẻ

Thuốc kháng sinh là loại thuốc được sử dụng để điều trị các bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn. Thuốc kháng sinh thường được sử dụng để điều trị các bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn thông thường ở trẻ em, bao gồm cả nhiễm trùng tai giữa và nhiễm trùng da như chốc lở. Tuy nhiên, sử dụng thuốc kháng sinh không đúng cách sẽ không giúp ích gì và thậm chí có thể gây hại nhiều hơn.

Nhiều bệnh nhiễm trùng thông thường ở trẻ em, chẳng hạn như cảm lạnh, viêm họng có nguyên nhân gây bệnh là vi rút. Hầu hết trẻ em, đặc biệt là khi trẻ ở lứa tuổi đi học mẫu giáo, sẽ bị viêm họng trung bình từ 5 đến 10 lần mỗi năm. Hơn 80% trường hợp viêm họng là do vi rút gây ra. Thuốc kháng sinh chỉ nên dùng để điều trị viêm họng do liên cầu khuẩn nhóm A. Nhiễm trùng do loại vi khuẩn này gây ra được gọi là "viêm họng liên cầu". Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ dưới 3 tuổi hiếm khi bị viêm họng, nhưng chúng có nhiều khả năng bị nhiễm vi khuẩn liên cầu nếu đang có anh chị em lớn tuổi mắc bệnh. Mặc dù liên cầu khuẩn lây lan chủ yếu qua ho và hắt hơi, con bạn cũng có thể bị lây bệnh khi chạm vào đồ chơi khi chơi cùng với những đứa trẻ bị nhiễm bệnh.

Những bệnh do nhiễm vi rút này không thể được điều trị bằng thuốc kháng sinh vì thuốc kháng sinh không có tác dụng đối với vi rút. Ngay cả một số bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn, chẳng hạn như viêm tai giữa ở trẻ em, thường sẽ tự khỏi mà không cần dùng đến kháng sinh. Trong hầu hết các trường hợp, nhiễm trùng do vi khuẩn không theo sau nhiễm vi rút. Thay vào đó, sử dụng thuốc kháng sinh để điều trị nhiễm vi-rút có thể dẫn đến nhiễm trùng do vi khuẩn kháng thuốc. Ngoài ra, trẻ còn có thể bị tiêu chảy hoặc các phản ứng phụ khác. Nếu con bạn bị tiêu chảy, tiêu chảy có máu hoặc các tác dụng phụ khác khi dùng thuốc kháng sinh, hãy gọi cho bác sĩ.

Nếu bác sĩ nhi khoa nghi ngờ tình trạng viêm họng mà trẻ gặp phải là do vi-rút, họ sẽ nói chuyện với bạn về những cách tốt nhất để giúp giảm đau họng cho đến khi vi-rút hết tác dụng. Ít nhất một nửa số ca viêm họng có thể tự biến mất mà không cần dùng kháng sinh. Vì đau thường là triệu chứng đầu tiên và khó chịu nhất của viêm họng, bác sĩ sẽ đề nghị dùng thuốc giảm đau để làm dịu cơn đau và cảm giác khó chịu của trẻ. Acetaminophen và ibuprofen là những loại thuốc giảm đau không kê đơn có thể giúp giảm đau một cách hiệu quả. Đảm bảo sử dụng đúng liều lượng phù hợp với lứa tuổi và cân nặng của trẻ theo hướng dẫn của nhà sản xuất. Trong hầu hết các trường hợp, triệu chứng đau và sốt sẽ cải thiện trong vòng 1 đến 2 ngày đầu tiên sau khi dùng thuốc.

Ngược lại, nếu bác sĩ nghi ngờ trẻ đang mắc viêm họng do liên cầu khuẩn dựa trên các triệu chứng lâm sàng, thì thực hiện xét nghiệm liên cầu khuẩn là cần thiết. Nếu xét nghiệm dương tính, thuốc kháng sinh sẽ được kê đơn. Các bệnh nhiễm trùng cần được điều trị bằng thuốc kháng sinh để giúp con bạn nhanh khỏi và tránh các biến chứng. Nếu bác sĩ không chắc chắn rằng trẻ cần uống kháng sinh, họ có thể viết đơn thuốc và yêu cầu bạn chỉ bắt đầu dùng kháng sinh nếu trẻ nếu các biểu hiện bệnh trở nên tồi tệ hơn hoặc không cải thiện trong vòng một vài ngày hoặc lâu hơn.

Hầu hết các bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn cải thiện trong vòng 48 đến 72 giờ sau khi bắt đầu dùng kháng sinh. Nếu các triệu chứng của con bạn trở nên tồi tệ hơn hoặc không cải thiện trong vòng 72 giờ, hãy gọi cho bác sĩ. Nếu trẻ ngừng dùng thuốc kháng sinh quá sớm, nhiễm trùng có thể không được điều trị dứt điểm và các triệu chứng có thể bắt đầu trở lại.

Một số bệnh lý như viêm phổi, viêm tai giữa, viêm phế quản, viêm xoang và viêm kết mạc - có thể do nhiễm vi khuẩn hoặc virus. Cách tốt nhất để các bác sĩ tìm ra loại vi khuẩn nào đang gây nhiễm trùng là lấy mẫu từ cơ quan bị bệnh và làm xét nghiệm. Ví dụ, bác sĩ có thể khuyên bạn nên lấy tăm bông ngoáy họng nếu trẻ bị đau họng hoặc lấy mẫu đờm (đờm) nếu trẻ bị ho. Mẫu bệnh phẩm thường có thể được kiểm tra trong phòng thí nghiệm để tìm xem có bị nhiễm vi khuẩn hay không, có nên cho trẻ uống kháng sinh hay không và nếu có thì loại kháng sinh nào sẽ là lựa chọn tốt nhất.

Đôi khi, việc lấy mẫu và chờ kết quả trước khi kê đơn thuốc kháng sinh là không thể. Nếu trẻ không khỏe, bác sĩ có thể lấy mẫu xét nghiệm và kê đơn thuốc kháng sinh trước khi nhận lại kết quả xét nghiệm. Hoặc họ có thể kê đơn thuốc kháng sinh mà không cần lấy mẫu. Quyết định kê đơn thuốc kháng sinh trong những trường hợp này sẽ phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm các triệu, tình trạng sức khỏe tổng quát của con bạn và thời gian chúng bị bệnh.

Có một loạt các loại thuốc kháng sinh khác nhau để bác sĩ lựa chọn. Mỗi loại thuốc kháng sinh chỉ có hiệu quả chống lại một số vi khuẩn cụ thể, trong khi những loại khác, được gọi là 'thuốc kháng sinh phổ rộng', sẽ tiêu diệt nhiều loại vi khuẩn khác nhau.

Mục đích của việc điều trị các bệnh lý nhiễm trùng là luôn cố gắng đưa ra một loại thuốc kháng sinh có khả năng tiêu diệt đúng nhóm vi khuẩn gây nhiễm trùng. Tuy nhiên, người ta thường không biết chính xác loại vi khuẩn nào đang gây ra nhiễm trùng. Trong những trường hợp này, ban đầu bác sĩ thường đề nghị dùng kháng sinh phổ rộng. Sau đó, họ có thể kê đơn một loại kháng sinh cụ thể hơn nếu kết quả xét nghiệm xác định được loại vi khuẩn gây bệnh có liên quan.

Đôi khi ngay cả trẻ sơ sinh cũng bị nhiễm trùng do vi khuẩn và khi đó chúng cần được điều trị bằng thuốc kháng sinh. Tuổi và cân nặng của em bé được cân nhắc khi quyết định loại kháng sinh và liều lượng cần thiết.

Thuốc kháng sinh có thể được dùng bằng đường uống, tiêm hoặc truyền qua tĩnh mạch. Ở trẻ nhỏ, chế phẩm dạng lỏng thường được đưa qua đường uống. Trẻ lớn hơn và thanh thiếu niên thường được dùng thuốc kháng sinh dạng viên hoặc viên nang. Khi trẻ đang dùng thuốc kháng sinh, hãy luôn làm theo hướng dẫn của bác sĩ về các thông tin liên quan như:

• Bạn nên cho con bạn uống thuốc kháng sinh bao lâu một lần;
• Có nên cho trẻ uống kháng sinh cùng với thức ăn hay không;
• Trẻ cần dùng thuốc kháng sinh trong bao lâu.

Thuốc kháng sinh thường được kê trong một khoảng thời gian xác định, trừ khi bác sĩ khuyên bạn ngừng hoặc đổi sang một loại thuốc kháng sinh khác. Không bao giờ cho trẻ uống thuốc kháng sinh mà không có đơn thuốc và không giữ lại thuốc kháng sinh còn thừa để sử dụng cho những lần đau bệnh sau hoặc đưa cho đứa trẻ khác sau này, ngay cả khi các triệu chứng của chúng tương tự nhau.

Không có loại thuốc nào có thể đảm bảo không có tác dụng phụ, và thuốc kháng sinh cũng không ngoại lệ. Khoảng 1/10 trẻ em dùng thuốc kháng sinh sẽ gặp tác dụng phụ. Tuy nhiên, khi các tác dụng phụ xảy ra, chúng thường nhẹ và không cần can thiệp y tế.

Các tác dụng phụ thường gặp liên quan đến thuốc kháng sinh bao gồm: Tiêu chảy; đau bụng; buồn nôn; nôn mửa và phát ban.

Đôi khi trong hoặc sau một đợt dùng kháng sinh, vi khuẩn Clostridium difficile có thể phát triển trong ruột do thuốc kháng sinh phá vỡ sự cân bằng tự nhiên của hệ vi khuẩn có lợi đường ruột. Nhiều trẻ em mang C. difficile trong ruột mà không có bất kỳ vấn đề nào, nhưng khi thuốc kháng sinh tiêu diệt hệ vi khuẩn bảo vệ bình thường của ruột, C. difficile có thể phát triển quá mức và giải phóng độc tố. Nhiễm C. difficile có thể gây tiêu chảy và đau bụng, trong trường hợp nghiêm trọng hơn có thể bị tiêu chảy ra máu. Loại nhiễm trùng này có thể nghiêm trọng và dẫn đến các biến chứng đáng kể.

Nhiễm trùng nấm men candida (tưa miệng) cũng có thể phát triển sau khi sử dụng thuốc kháng sinh.

Dị ứng với thuốc kháng sinh là tác dụng phụ không phổ biến. Kháng sinh penicillin là loại thường gây dị ứng. Các phản ứng dị ứng (quá mẫn) ​​bao gồm:

Các phản ứng dị ứng tức thì, xuất hiện trong vòng 1-2 giờ sau khi dùng kháng sinh, gây phát ban (phát ban ngứa), sưng tấy và thở khò khè. Có thể xuất hiện phản ứng dị ứng đe dọa tính mạng (phản vệ).

Phản ứng quá mẫn chậm xảy ra phổ biến hơn và gây phát ban trên da vài ngày sau khi bắt đầu dùng kháng sinh. Những phản ứng này thường không nghiêm trọng.

Nếu con của bạn bị phản ứng dị ứng nghiêm trọng, ngay lập tức ngưng sử dụng loại thuốc kháng sinh đó và đưa trẻ đến khám với bác sĩ. Hầu hết các phản ứng dị ứng nghiêm trọng xảy ra với nhóm thuốc penicillin. Nếu con của bạn có phản ứng quá mẫn loại chậm với một loại thuốc kháng sinh, trẻ có thể được dùng lại loại thuốc kháng sinh đó, tùy thuộc vào các triệu chứng mà chúng đã trải qua. Bác sĩ sẽ cho bạn biết cách tiếp cận an toàn nhất là gì.

Điều cần ghi nhớ rất quan trọng là tất cả chúng ta chỉ sử dụng thuốc kháng sinh theo chỉ định và khi cần thiết để giảm tình trạng kháng thuốc kháng sinh. Kháng kháng sinh xảy ra khi lạm dụng hoặc sử dụng kháng sinh không đúng cách dẫn đến sự phát triển của các chủng vi khuẩn có khả năng chống lại tác dụng của kháng sinh. Những vi khuẩn này (đôi khi được gọi là siêu vi khuẩn) có thể nguy hiểm và rất khó điều trị. Vi khuẩn kháng thuốc là vi khuẩn không còn bị tiêu diệt bởi các loại thuốc kháng sinh thường được sử dụng để điều trị nhiễm trùng do vi khuẩn. Những vi khuẩn kháng thuốc này cũng có thể lây lan cho trẻ em và người lớn khác. Điều quan trọng là con bạn phải sử dụng loại thuốc kháng sinh đặc hiệu nhất cho bệnh nhiễm trùng của con bạn thay vì loại thuốc kháng sinh điều trị nhiều loại bệnh nhiễm trùng hơn. Đó là lý do tại sao cả trẻ em và người lớn chỉ nên dùng thuốc kháng sinh đã được kê đơn và uống theo hướng dẫn của bác sĩ.

Nếu trẻ không may bị mắc bệnh bởi các loại vi khuẩn kháng thuốc kháng sinh, chúng có thể cần được điều trị bởi một loại kháng sinh đặc biệt. Đôi khi, những loại thuốc này cần được truyền qua đường tĩnh mạch và trẻ cần nhập viện điều trị.

Để trẻ khỏe mạnh, phát triển tốt cần có một chế độ dinh dưỡng đảm bảo về số lượng và cân đối chất lượng. Nếu trẻ không được cung cấp các chất dinh dưỡng đầy đủ và cân đối sẽ dẫn đến những bệnh thừa hoặc thiếu chất dinh dưỡng ảnh hưởng không tốt đến sự phát triển toàn diện của trẻ cả về thể chất, tâm thần và vận động.

Trẻ ăn không đúng cách có nguy cơ thiếu các vi khoáng chất gây ra tình trạng biếng ăn, chậm lớn, kém hấp thu,... Nếu nhận thấy các dấu hiệu kể trên, cha mẹ nên bổ sung cho trẻ các sản phẩm hỗ trợ có chứa lysine, các vi khoáng chất và vitamin thiết yếu như kẽm, crom, selen, vitamin nhóm B giúp đáp ứng đầy đủ nhu cầu về dưỡng chất ở trẻ. Đồng thời các vitamin thiết yếu này còn hỗ trợ tiêu hóa, tăng cường khả năng hấp thu dưỡng chất, giúp cải thiện tình trạng biếng ăn, giúp trẻ ăn ngon miệng.

Cha mẹ có thể tìm hiểu thêm:

Các dấu hiệu bé thiếu kẽm

Thiếu vi chất dinh dưỡng và tình trạng không tăng cân ở trẻ

Hãy thường xuyên truy cập website Vinmec.com và cập nhật những thông tin hữu ích để chăm sóc cho bé và cả gia đình nhé.