Hướng dẫn tập luyện phục hồi chức năng sau xạ trị ung thư đầu cổ

Vật lý trị liệu có vai trò quan trọng để phục hồi chức năng cho bệnh nhân xạ trị ung thư đầu cổ. Vật lý trị liệu rất có lợi trong việc giúp khôi phục mô tế bào, sự mềm dẻo của mô, phạm vi chuyển động, sức mạnh, và sự tái kiểm soát tư thế nhằm khôi phục chức năng cho tất cả các vùng bị ảnh hưởng của cơ thể.

Trong quá trình xạ trị, thường có sự chấn thương mô, cũng như sự viêm của các mô. Viêm tại chỗ cuối cùng dẫn đến sự hình thành mô sẹo, có thể gây tổn thương mô, mất tính di động và tính linh hoạt của da trong trường chiếu xạ.

• Ở vùng đầu và vùng cổ, điều này có thể gây khó khăn cho các cử động cổ, mặt và hàm.
• Ở hốc miệng, tình trạng xơ hóa sẽ gây trở ngại cho việc há miệng, nói và nuốt.
• Ở chân và phần dưới, điều này có thể dẫn đến nhiều khó khăn trong vận động, cũng như những khó khăn về chức năng khi đi bộ, chạy, cân bằng, vv

Thời điểm để bắt đầu điều trị vật lý trị liệu là trong giai đoạn đầu của xạ trị. Điều này sẽ giúp làm giảm viêm cục bộ, và càng giảm viêm bằng liệu pháp vật lý thì sự xơ hóa mô sẹo sẽ ít xảy ra hơn.

Bác sĩ, kỹ thuật viên vật lý trị liệu nên tìm hiểu và tương tác với chương trình xạ trị của bác sĩ xạ trị và sắp xếp các biện pháp điều trị vật lý phù hợp để bệnh nhân có thể đáp ứng cả hai cuộc hẹn theo cách hiệu quả nhất và kịp thời.

Có nhiều mục đích, bao gồm những điều sau đây:

• Tăng cường chữa lành các mô da và mô dưới da
• Giảm sự hình thành mô sẹo
• Giảm thiểu đau, sưng và viêm
• Cải thiện phạm vi chuyển động
• Tối đa hóa tính di động chi
• Tối đa hóa chức năng
• Tái hồi phục khả năng tập thể dục, sở thích và cuộc sống nghề nghiệp / xã hội

Vật lý trị liệu có thể nói là một hoạt động điều trị mà khi bệnh nhân tích cực tham gia vào. Nó hoạt động tốt khi bệnh nhân làm việc cùng với bác sĩ vật lý trị liệu để giúp bệnh nhân phục hồi. Họ sẽ hướng dẫn bệnh nhân những lời khuyên và thông tin về những gì bệnh nhân có thể làm để giúp cho chính mình.

Vai trò của chuyên viên vật lý trị liệu là đánh giá nhu cầu của bệnh nhân, xác định bất kỳ vấn đề nào có thể được giúp đỡ bởi liệu pháp vật lý và lập kế hoạch điều trị cá nhân cho bệnh nhân.

Bệnh nhân thường sẽ được đánh giá vào một ngày sau khi xạ trị, và sẽ được xem xét theo yêu cầu cho đến khi bệnh nhân rời khỏi bệnh viện, hoặc cho đến khi không cần phải tập vật lý trị liệu nữa.

• Kỹ thuật thở
• Tư vấn về tư thế
• Phục hồi chức năng di động nói chung (di chuyển xung quanh)
• Tập thể dục, vai và hàm

Sau đây là phần hướng dẫn tập VLTL dành cho bệnh nhân xạ trị vùng đầu cổ

Kỹ thuật thở

Phổi của mọi người sản sinh ra đờm như một phần của hệ thống bù trừ tự nhiên của cơ thể. Sau khi xạ trị vùng đỉnh phổi, hệ thống bù trừ này sẽ chậm lại và đờm có thể tích tụ. Các hoạt động lâu dài cũng có thể làm giảm lượng không khí có thể xâm nhập vào phổi của bạn. Cả hai điều này có thể gây ra vấn đề.

Bác sĩ vật lý trị liệu của bệnh nhân sẽ làm việc với bệnh nhân để giúp đảo ngược những thay đổi này. Điều này có thể bao gồm một số các bài tập thở. Bác sĩ vật lý trị liệu của bệnh nhân sẽ chỉ cho bệnh nhân cách thực hiện những điều này hiệu quả.

Tư thế

Giúp bệnh nhân nhận thức được tư thế của họ. Cố gắng không 'sụt' hoặc chùng vai Cố ngồi và đứng thẳng, với đầu, vai và lưng trên của bệnh nhân thẳng xuống. Khi nào ngồi, có thể đặt cánh tay lên gối.

Tập thể dục và tập vai

Trong lúc xạ trị, cố gắng giữ sự hoạt động như bệnh nhân có thể, ví dụ đi dạo thường xuyên. Điều này có thể giúp duy trì mức độ tập thể dục vừa phải để bệnh nhân lướt qua thời gian xạ trị. Nếu bệnh nhân cảm thấy mệt mỏi, hãy cố gắng làm một ít và thường xuyên hơn là nhiều lần một lần

Quay đầu

Quay đầu của bệnh nhân để nhìn qua một vai cho đến khi bệnh nhân cảm thấy bắt đầu căng cơ. Trở lại tư thế giữa. Rồi quay đầu sang vai khác. Lặp lại 5-10 lần cho mỗi bên, giữ vai bệnh nhân không xoay theo.

Nghiêng đầu

Nghiêng đầu sang một bên cho đến khi bệnh nhân cảm thấy bắt đầu căng ra. Trở lại giữa rồi nghiêng về phía bên kia. Lặp lại năm đến mười lần cho mỗi bên, giữ cằm của bệnh nhân hướng về phía trước và vai của bệnh nhân vẫn còn cố định.

Nhìn lên / nhìn xuống

Nhẹ nhàng uốn cong đầu của bệnh nhân về phía trước, hạ cằm xuống ngực. Quay trở lại giữa và sau đó nhẹ nhàng nâng cằm của bạn, nghiêng đầu trở lại. Chỉ duỗi xa như bệnh nhân cảm thấy thoải mái - bệnh nhân chỉ cần cảm thấy bắt đầu căng là đạt yêu cầu. Lặp lại 5 đến 10 lần.

Nhún vai và cuộn

Nhún vai, cố gắng di chuyển chúng cùng tốc độ và thời gian. Lặp lại 5 đến 10 lần. Sau đó cuộn họ về phía trước / sau 5-10lần.

Vắt vai

Bóp chặt chốt vai của bệnh nhân lại với nhau và giữ trong khoảng năm đến mười giây.

Trong ba bài tập kế tiếp (sáu, bảy và tám), hãy cố gắng ngồi hoặc đứng lên. Nếu họ cảm thấy không thoải mái, hãy thử cho họ nằm xuống.

Lấy tay ra phía bên

Giữ khuỷu tay của bệnh nhân đan sát vào eo, đưa tay ra phía bên, quay trở lại và lặp lại năm lần.

Nâng cao cẳng tay

Nâng cánh tay lên phía trước, sau đó tiếp tục lên và trên đầu. Dùng tay kia để hỗ trợ cánh tay của bệnh nhân nếu khó khăn, hoặc bệnh nhân có thể trượt tay lên tường, sử dụng bức tường để hỗ trợ trọng lượng cánh tay của bạn. Hạ xuống và lặp lại 5 đến 10 lần.

Nâng cao cánh tay

Với ngón tay cái của bạn, giơ cánh tay ra bên cạnh và dọc theo đầu bạn. Nếu khó khăn, hãy trượt tay lên tường hoặc đặt tay lên vai của bệnh nhân và nâng khuỷu tay của bệnh nhân ra phía bên. Hạ xuống và lặp lại năm đến mười lần.

Tập mở hàm

Mở hàm có thể bị hạn chế sau xạ trị đầu cổ (bị khít hàm). Điều này có thể dẫn đến vấn đề có thể mở miệng không đủ để ăn, nói, làm sạch miệng hoặc để khám kiểm tra.

Trước tiên cần nhận biết miệng của bệnh nhân có thể mở bao nhiêu - một thử nghiệm tốt về điều này là để xem có bao nhiêu ngón tay bệnh nhân có thể ngăn giữa răng cửa trước hoặc lợi. Thực hành này mỗi ngày cho đến khi việc điều trị của bệnh nhân hoàn thành.

Sau đó bệnh nhân có thể tập banh miệng bằng cách ngậm trái chanh (hay bất cứ trái gì) với kích thước tăng dần.

Ngoài ra một số dụng cụ banh miệng chuyên biệt có thể sử dụng.

Dinh dưỡng tốt: Dinh dưỡng tốt (ăn uống lành mạnh) rất cần thiết cho vết thương của bệnh nhân để lành. Điều này sẽ giúp bệnh nhân trở lại các hoạt động bình thường của mình. Vui lòng làm theo lời khuyên của chuyên gia dinh dưỡng và bất cứ lời khuyên nào từ các nhà trị liệu ngôn ngữ.

Tránh hút thuốc: Điều này sẽ giúp vết thương lành lại và có thể giúp tránh những vấn đề khác, chẳng hạn như ung thư trở lại. Hãy hỏi nhân viên y tế của bệnh nhân nếu bệnh nhân muốn được hỗ trợ để giúp hút thuốc lá.

Trong quá trình xạ trị, dây thần kinh trong khu vực có thể bị căng hoặc viêm. Nếu điều này xảy ra, dây thần kinh cũng không thể gửi tin nhắn đến các cơ. Điều này có thể làm giảm chuyển động, đặc biệt ở mặt và vai, và có thể có nghĩa là phải mất nhiều thời gian hơn để hồi phục.

Phù bạch huyết là biến chứng mãn tính thường gặp sau xạ vùng đầu cổ. Chương trình quản lý phù bạch huyết vùng cổ phải chú ý các điểm sau:

• Giảm nguy cơ phù bạch huyết
• Điều trị hệ thống bạch huyết ở giai đoạn sớm phục hồi
• Quản lý phù bạch huyết ở thời điểm chẩn đoán
• Giáo dục về theo dõi phù bạch huyết cho bệnh nhân

Chương trình trị liệu phù bạch huyết nhằm mục đích bắt đầu ở cấp độ cận lâm sàng của việc quản lý hạch bạch huyết, cung cấp cơ hội cho hệ thống bạch huyết và / hoặc tình trạng phù bạch huyết và các triệu chứng của nó sẽ được giảm đáng kể nếu điều trị được thực hiện ở giai đoạn đầu khởi phát.

• Giảm nguy cơ - chuyển tiếp sớm dẫn đến phù bạch huyết
• Điều trị ở giai đoạn 0 và giai đoạn 1 của phù bạch huyết khi chúng ta có thể tạo điều kiện cho việc chữa lành hệ thống bị thương nhằm giảm nguy cơ phát triển bệnh phù mạch lympho không thể đảo ngược.
• Giáo dục bệnh nhân, bao gồm các khía cạnh quan trọng nhất của quản lý bạch bạch huyết.

Trung tâm Ung bướu - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park hội tụ các chuyên gia giỏi về xạ trị, hóa trị, phẫu trị, được trang bị các phương tiện hiện đại. Trung tâm được xây dựng hiện đại theo tiêu chuẩn quốc tế, sử dụng mô hình tiếp cận đa chuyên khoa trong chẩn đoán, lựa chọn phác đồ điều trị phù hợp cho từng bệnh nhân, góp phần chăm sóc người bệnh toàn diện.

Bệnh viện Vinmec Central Park có thể điều trị ung thư với các phác đồ điều trị ung thư đa mô thức phù hợp với từng trường hợp, đem lại hiệu quả điều trị cao, giúp người bệnh không phải ra nước ngoài điều trị bệnh.

Trong tháng 4 & 5/2021, khi có nhu cầu khám và điều trị Ung thư đầu cổ tại Bệnh viện Đa khoa quốc tế Vinmec Central Park, quý khách hàng sẽ được hưởng ưu đãi kép:

- Miễn phí khám chuyên khoa và giảm giá 50% nhiều gói sàng lọc ung thư

- Giảm 50% chi phí đối với khách hàng có chỉ định điều trị sau khám. Chương trình áp dụng giới hạn cho kỹ thuật tương ứng từng bệnh viện và cho khách hàng lần đầu thực hiện kỹ thuật điều trị này tại Vinmec.

Tài liệu tham khảo

1. Physiotherapy for patients recovering from head and neck surgery-Guy and St Thomas Hospital-London-England.
2. Oncologyrehab.net.