Hình ảnh siêu âm thận móng ngựa

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Bác sĩ nội trú Nguyễn Quỳnh Giang - Khoa Chẩn đoán hình ảnh và Y học hạt nhân - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.

Thận móng ngựa là một bất thường về vị trí và cấu trúc bẩm sinh của thận hiếm gặp. Bệnh thường không gây ra bất kỳ triệu chứng gì, trừ khi có biến chứng. Đôi khi tình trạng này phát hiện tình cờ khi siêu âm ổ bụng.

Bình thường thận ở vị trí hố thận hai bên cột sống và nằm riêng biệt với nhau, thì trong bệnh thận móng ngựa thận trái và phải nối với nhau bởi một eo thận giả, có trên 90% số ca dính ở cực dưới của thận. Gọi eo thận giả bởi vì vị trí tiếp xúc này rất là nhỏ, khó phát hiện và eo thận này không có chức năng gì. Khi hai quả thận nối với nhau thì chúng có hình dạng giống với móng ngựa, nên được gọi là bệnh thận móng ngựa.

Sự hình thành thận móng ngựa là do một nguyên nhân nào đó tác động đến quá trình thận phát triển và thay đổi vị trí, chúng sẽ phát triển ở vùng tiểu khung và dần di chuyển đến hai bên cột sống thắt lưng. Khi di chuyển cực trên thận xoay vào trong để thận hướng vào cột sống. Quá trình phát triển và di chuyển này sẽ hoàn thành trước khi thai 8 tuần tuổi.

Hiện tại, nguyên nhân gây ra dị tật thận móng ngựa chưa được biết đến rõ ràng. Người ta nhận thấy tỷ lệ mắc bệnh thận móng ngựa ở nam cao gấp 2 lần nữ giới. Thông thường bệnh không gây ra bất kỳ triệu chứng nào nhưng khi có biến chứng có thể gây ra các triệu chứng bất thường.

Những biến chứng thận móng ngựa bao gồm:

Thận móng ngựa có thể gây ra những biến chứng như:

• Tắc nghẽn đường tiểu, ứ nước thận: Người bệnh thấy căng tức vùng hố chậu, tiểu ít, ứ nước tiểu lâu gây nhiễm trùng đường tiểu.
• Hình thành sỏi thận với tỷ lệ khoảng 20-60%: Bệnh nhân thấy đau nhói ở lưng, bụng dưới, tiểu có cặn.
• Nhiễm trùng đường tiểu: Sốt, nước tiểu có vẩn đục, mủ hoặc máu, tiểu buốt, tiểu rắt, cảm giác khó chịu khi đi tiểu.
• Ung thư thận: Người ta thấy rằng có tới 45% số ca mắc ung thư biểu mô thận gặp ở bệnh nhân bị thận móng ngựa. Một phần nguyên nhân do những tác động từ việc ứ nước thận, sỏi thận và nhiễm khuẩn tiết niệu làm tăng nguy cơ ung thư thận ở những bệnh nhân này.
• Do bất thường về vị trí và hình dạng giải phẫu nên ở bệnh nhân bị thận móng ngựa sẽ tăng nguy cơ bị tổn thương thận khi bị chấn thương.

Chính vì bệnh thường không có các biểu hiện lâm sàng nên bệnh nhân thường khó phát hiện được mắc bệnh thận móng ngựa. Nên bệnh nhân thường phát hiện tình cờ khi thăm khám, siêu âm là phương pháp có thể thấy được dị tật này và đôi khi thấy những hình ảnh của biến chứng do thận móng ngựa gây ra.

Siêu âm một xét nghiệm sử dụng sóng siêu âm để tạo ra hình ảnh cơ quan trong cơ thể. Siêu âm thận cho phép đánh giá những bất thường về cấu trúc, tổn thương thận khu trú hay lan tỏa.

Những hình ảnh siêu âm có thể thấy trên bệnh nhân thận móng ngựa bao gồm:

• Siêu âm thấy được thận lệch trục so với bình thường. Tức là bình thường thì cực trên của thận sẽ hướng vào phía cột sống. Nhưng trong bệnh thận móng ngựa thấy cực dưới của thận hướng vào cột sống. Tuy nhiên để phát hiện ra điều này thì bác sĩ siêu âm cần có kinh nghiệm và khảo sát kỹ.
• Phát hiện eo giả thận: Khi phát hiện thận lệch trục so với bình thường, thì bác sĩ sẽ tìm vị trí nối của hai thận để chẩn đoán thận móng ngựa. Nhưng ở những bệnh nhân có thân hình to lớn, lớp mỡ bụng dày thì lúc đó quan sát phần eo giả thận móng ngựa sẽ rất khó.
• Phát hiện những biến chứng do thận móng ngựa gây ra như:
  • Thấy tình trạng giãn đài bể thận, thận ứ nước và ứ mủ.
  • Sỏi thận: Là cấu trúc tăng âm, kích thước không cố định có thể to hoặc nhỏ, kèm theo bóng cản âm phía sau.
  • Phát hiện khối u bất thường tại thận.

Siêu âm đôi khi có nhiều hạn chế, đôi khi bị bỏ qua và thường khó phân biệt được giữa thận móng ngựa và thận lạc chỗ. Cần có người thực hiện siêu âm có kinh nghiệm và hệ thống máy móc để siêu âm tốt như vậy sẽ hạn chế được bỏ sót tổn thương khi siêu âm bụng.

Nếu kết quả siêu âm nghi ngờ bệnh thì bác sĩ sẽ chỉ định làm các xét nghiệm khác giúp chẩn đoán chính xác bệnh. Chụp UIV, CT-scan hay chụp cộng hưởng từ giúp chẩn đoán bệnh chính xác, phát hiện bất thường khác trên thận.

Khi phát hiện bệnh thận móng ngựa người bệnh cần lưu ý những vấn đề sau:

• Thận móng ngựa là một tình trạng bất thường tuy nhiên không có nghĩa là cứ bị thận móng ngựa là phải điều trị. Có một số người bị thận móng ngựa nhưng lại không gây ra bất kỳ dấu hiệu hay biến chứng nào có hại cho cơ thể. Nên chỉ cần theo dõi định kỳ.
• Chưa có phương pháp điều trị cụ thể cho những người mắc bệnh thận móng ngựa. Tuy nhiên khi mắc bệnh người bệnh nên thường xuyên khám định kỳ để phát hiện sớm những biến chứng do bệnh gây ra và điều trị sớm.
• Bệnh nhân được điều trị khi mắc các biến chứng của bệnh có thể là điều trị nội khoa hoặc điều trị bệnh bằng phương pháp phẫu thuật tùy vào từng biến chứng cụ thể.
• Chấn thương thận hay gặp khi chấn thương bụng ở những người bị thận móng ngựa hơn. Do đó cần chú ý hơn và nếu có xảy ra chấn thương vùng bụng dù nhẹ cũng nên đi kiểm tra.

Khi phát hiện những triệu chứng bất thường của hệ tiết niệu nên khám để phát hiện sớm bệnh lý đường tiết niệu và có thể phát hiện hoặc loại trừ thận móng ngựa. Khám định kỳ là cách tốt phát hiện sớm bệnh thận móng ngựa, khi phát hiện bệnh cần theo dõi thường xuyên để phát hiện những biến chứng sớm do thận móng ngựa gây ra.