Đột biến gen ATP7B ở bệnh nhân Wilson

Bệnh Wilson xuất hiện do đột biến gen ATO7B trên nhiễm sắc thể thường. Hậu quả là làm cho người bệnh dư thừa đồng trong cơ thể. Để chẩn đoán bệnh này thường gặp khó khăn do bệnh có các triệu chứng giống với các bệnh về gan, thần kinh,... Nếu người bệnh không được phát hiện hoặc để lâu dài nguy cơ tử vong sẽ rất cao.

Bệnh Wilson là bệnh có liên quan đến rối loạn chuyển hóa đồng. Đây là một loại bệnh di truyền với nguyên nhân gây bệnh là đột biến gen lặn trên nhiễm sắc thể thường (cụ thể là đột biến gen ATP7B trên nhiễm sắc thể thường 13q14.3). Vai trò của gen ATP7B là điều hòa quá trình hấp thu, chịu trách nghiệm phân bố và đào thải đồng ra ngoài cơ thể.

Chính vì vậy, đột biến gen này làm giảm bài tiết đồng qua đường mật và ứ đọng tại các cơ quan tổ chức như: gan, não, mắt, da, thận, xương,.. Các triệu chứng lâm sàng của bệnh thường rất đa dạng, nếu được chẩn đoán và điều trị kịp thời sẽ hạn chế được các biến chứng về sau.

Tuy nhiên, bệnh Wilson được xếp vào nhóm bệnh hiếm gặp. Với tần suất xuất hiện là 1/ 30000 đến 1/50000 trẻ, tỷ lệ giữa nam và nữ là 1:1. Độ tuổi khởi phát bệnh Wilson thường là từ 5 đến 35 tuổi.

Như đã đề cập ở trên, bệnh Wilson làm giảm bài tiết đồng. Từ đó, gây tổn thương các cơ quan như: gan, mắt, não, thận,... nguyên nhân do sự tích tụ đồng tại các cơ quan này.

2.1 Biểu hiện tại gan

Bệnh có biểu hiện giống với viêm gan mạn tính kéo dài, kèm theo các men Transaminase tăng trường diễn. Nếu chẩn đoán muộn thường thấy bệnh nhân có biểu hiện của xơ gan, suy gan.

Đối với bệnh nhân trẻ tuổi đa phần sẽ tiến triển đến viêm gan cấp, các triệu chứng thường gặp là:

• AST tăng
• Vàng da
• Đau bụng

Đối với bệnh nhân suy gan cấp kèm theo thiếu máu huyết tán:

• Test Coombs (-)
• Acid uric giảm
• Alkaline phosphatase bình thường hoặc thấp
• Rối loạn đông máu
• Suy thận

2.2 Biểu hiện tại thần kinh

Bệnh Wilson thể não với các biểu hiện lâm sàng như:

• Gặp khó khăn khi nói chuyện, tốc độ nói chậm, âm thanh đơn điệu, có thể có loạn âm
• Các vận động của cơ thể đơ, cứng như người máy, cùng với những động tác bất thường như run, múa giật, múa vờn...
• Các triệu chứng ít gặp như rối loạn nuốt, rối loạn vận nhãn (hạn chế liếc, đọc, quy tụ), rối loạn cơ tròn, rối loạn thần kinh thực vật
• Có thể xuất hiện những cơn kịch phát là các thể động kinh hoặc đột quỵ.
• Ở trẻ em, chữ viết của trẻ thường nguệch ngoạc, không thể chơi những đồ chơi có kích thước nhỏ như bắn bi, đen len. xâu kim,...

Những biểu hiện về tâm thần:

• Ở người lớn, bệnh nhân có các biểu hiện về rối loạn cảm xúc, khí sắc. Với các đối tượng bị suy yếu trí tuệ sẽ thường thấy biểu hiện tâm thần sa sút, lo âu, loạn thần, nhân cách thay đổi,..
• Người trẻ tuổi sẽ có kết quả học tập sa sút, nhân cách thay đổi, dễ bốc đồng,...

2.3 Biểu hiện tại các cơ quan khác

• Người mắc bệnh Wilson sẽ xuất hiện vòng Keyer-Fleisher do lắng đọng đồng ở màng đáy của rìa giác mạc
• Nếu đồng lắng đọng ở tim có thể gây ra các bệnh về tim: rối loạn nhịp tim, giả thấp nhịp tim,..
• Một số trường hợp có biểu hiện sạm da, trứng cá, đau khớp,..
• Sau khi sử dụng các thuốc hỗ trợ thải đồng có thể mắc viêm thận, hội chứng thận hư, protein niệu đơn thuần,..
• Thiếu máu huyết tán không do tự miễn cấp
• Cơ xương khớp: thoái khớp, bệnh xương chuyển hóa, viêm đa khớp thiếu niên, gãy và di lệch xương tái phát
• Tăng sắc tố da (dạng Addison)

Để chẩn đoán xác định bệnh Wilson cần kết hợp các biểu hiện lâm sàng cùng với những phương pháp cận lâm sàng.

• Ceruloplasmin huyết thanh: Nồng độ thấp hơn 20 mg/dl
• Thải đồng niệu 24h :
• Nồng độ: ≥ 40 μg/24h ở trẻ em và lớn hơn 100 μg/24h ở người lớn
• Test Penicillamine:
• Quy trình: cho người bệnh uống 500mg Penicillamine lúc bắt đầu thu thập mẫu niệu 24h và lập lại sau 12h
• Kết luận: nếu thấy đồng niệu 24h >1600 microgram (25 micromol) thì chẩn đoán dương tính với Se 88,2% và Sp 98,2%
• Sinh thiết gan:
• Gan thoái hóa mỡ
• Hiện diện các nhân Glycogen hóa trong TB gan
• Hoại tử TB gan khu trú
• Xơ gan
• Giai đoạn sớm thấy Đồng trong bào tương, giai đoạn muộn thấy trong lysosome (tiêu thể)
• Các xét nghiệm thăm dò về gen
• 25% khả năng bị bệnh khi anh chị em ruột bị bệnh Wilson
• Xét nghiệm Gen - tầm soát cho tất cả các thành viên trong gia đình
• Giải trình tự gen ATP7B đột biến đặc hiệu giúp xác định chẩn đoán
• Tìm thấy 2 đột biến hoặc đồng hợp tử cho 1 đột biến

Nguyên tắc điều trị bệnh Wilson cần tập chung thải trừ đồng ra khỏi cơ thể bằng các thuốc D-penicillamin, Trientine,...Đồng thời sử dụng muối kẽm nhằm giảm hấp thu đồng.

Ngoài ra, bệnh nhân còn được điều trị hỗ trợ bằng cách bổ sung vitamin E, vitamin B6. Nên tìm đến các chuyên gia dinh dưỡng để được hỗ trợ tư vấn chế độ ăn giúp hạn chế đồng, điều trị hỗ trợ chức năng gan và điều trị triệu chứng.

Bệnh Wilson là bệnh do đột biến gen ATP7B trên nhiễm sắc thể thường và tuân theo quy luật của menden, do đó bệnh này có thể di truyền cho những thế hệ sau. Chính vì vậy, việc tầm soát gen của các thành viên trong gia đình là điều cần thiết để phát hiện sớm những người mang gen bệnh. Từ đó, giảm được nguy cơ tử vong cho người bệnh, hơn nữa còn có thể giúp phát hiện bệnh sớm.