Điện sinh lý mắt là gì?

Điện sinh lý mắt bao gồm một loạt các xét nghiệm có thể được sử dụng để cung cấp thông tin về hệ thống thị giác ngoài việc kiểm tra lâm sàng tiêu chuẩn của mắt. Theo đó, điện cơ mắt (ERG) và điện quang mắt (EOG) là hai trong số các xét nghiệm được tiến hành trong phòng thí nghiệm điện sinh lý Nhãn khoa. Mục tiêu chính của việc kiểm tra điện sinh lý mắt là ghi đo điện võng mạc, từ đó giúp đánh giá chức năng toàn vẹn của đường thị giác.

Thị lực là kết quả của các tín hiệu điện truyền giữa võng mạc và phần não liên quan đến thị giác (vỏ não vùng chẩm).

Các xét nghiệm điện sinh lý mắt sẽ giúp kiểm tra xem đường thần kinh thị giác này gửi các tín hiệu điện cần thiết cho vùng não thị lực tốt như thế nào. Các bài kiểm tra này ghi đo điện võng mạc xảy ra trong mắt khi nhìn vào vật gì đó.

Như vậy, điện sinh lý mắt bao gồm các xét nghiệm khác nhau để đo lường mức độ hoạt động của võng mạc bằng cách ghi đo điện võng mạc, từ đó có thể giúp kiểm tra các bệnh về võng mạc. Các xét nghiệm này cũng có thể giúp chẩn đoán và đánh giá các loại vấn đề về suy giảm thị lực và sức khỏe mắt nói chung, bao gồm:

Điện cơ mắt (Electroretinography - ERG)

Điện cơ mắt đo phản ứng điện của võng mạc khi nhìn vào các mẫu khác nhau hoặc các tia sáng nhấp nháy. Xét nghiệm ERG có thể kiểm tra các bệnh và vấn đề của võng mạc.

ERG toàn trường có thể kiểm tra toàn bộ võng mạc đang hoạt động tốt như thế nào. ERG đa tiêu điểm (mfERG) chỉ kiểm tra một phần của võng mạc. Ngoài ra, công cụ này còn có thể kiểm tra các bệnh của điểm vàng và mất thị lực trung tâm.

Điện quang mắt (Electrooculography - EOG)

Điện quang mắt kiểm tra mức độ hoạt động của các dòng điện trong toàn bộ mắt. Công cụ này được thực hiện để kiểm tra một số vấn đề về mắt và võng mạc.

Điện thế gợi (Visual Evoked Response - VER)

Điện thế gợi kiểm tra hoạt động điện trong toàn bộ con đường thị giác, từ mắt đến các bộ phận của não liên quan đến thị giác.

Giống như ERG, bài kiểm tra này đo hoạt động điện khi mắt phản ứng với việc nhìn vào thứ gì đó. Kiểm tra điện thế gợi có thể tìm ra các vấn đề bằng cách cho biết cách sóng não phản ứng với những thứ đã nhìn thấy trong quá trình kiểm tra.

Các xét nghiệm điện sinh lý mắt khác nhau được thực hiện vì những lý do khác nhau.

Điện quang mắt (ERG)

ERG toàn trường đo lường mức độ hoạt động của các tế bào hình que và tế bào hình nón. Những tế bào này giúp cơ thể phát hiện ánh sáng và màu sắc. Thử nghiệm này cũng xem xét các tế bào khác trong võng mạc. Như vậy, ERG có thể được thực hiện để kiểm tra các vấn đề như:

• Tổn thương võng mạc do ma túy hoặc các chất khác
• Mất thị lực do nguyên nhân trung tâm hoặc ngoại vi do tổn thương võng mạc
• Quáng gà (khó nhìn trong ánh sáng yếu) hoặc mù màu
• Các vấn đề về mắt do các bệnh mạch máu
• ERG toàn trường có thể giúp tìm ra nguyên nhân của một số vấn đề về võng mạc, chẳng hạn như thiếu hụt vitamin A hoặc rối loạn chuyển hóa.

ERG đa tiêu điểm (mfERG) kiểm tra phản ứng điện ở phần trung tâm của võng mạc, có thể được sử dụng để giúp kiểm tra:

• Các bệnh về điểm vàng mà ERG toàn trường không tìm thấy
• Mất thị lực trung tâm không rõ nguyên nhân mà ERG toàn trường không tìm thấy
• Một số loại viêm võng mạc sắc tố

Đo điện quang (EOG)

EOG được sử dụng để giúp chẩn đoán các vấn đề của võng mạc, có thể được sử dụng để giúp kiểm tra các vấn đề như:

Các bệnh về võng mạc như bệnh Best (thoái hóa điểm vàng bẩm sinh) và viêm võng mạc sắc tố

Các dạng loạn dưỡng điểm vàng khác nhau

Điện thế gợi (VER)

Phản ứng gợi lên bằng hình ảnh trong VER giúp đo lường toàn bộ đường dẫn trực quan giữa mắt và não đang hoạt động tốt như thế nào. Xét nghiệm có thể được sử dụng để kiểm tra hoặc đánh giá các tình trạng như các vấn đề về võng mạc, các vấn đề về dây thần kinh thị giác và bệnh đa xơ cứng.

Hơn nữa, vai trò của VER còn được phát huy trong các trường hợp cần đánh giá chức năng thị giác ở những đối tượng không thể đáp ứng hoặc khó hợp tác làm theo hướng dẫn, như trẻ sơ sinh, người cao tuổi.

Chuẩn bị

Người bệnh hầu như không cần phải làm bất cứ điều gì đặc biệt để chuẩn bị cho các bài kiểm tra điện sinh lý mắt mà chỉ cần chuẩn bị các bước cơ bản như sau:

• Tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ về ăn uống để tránh lượng đường trong máu hạ quá thấp.
• Tránh caffeine trong vòng 12 giờ sau khi thử nghiệm.
• Gội đầu sạch trước khi thử nghiệm.
• Không đeo bất kỳ đồ trang sức nào, chẳng hạn như hoa tai, ở vùng gần đầu.

Quá trình thực hiện

Cách thức thực hiện mỗi xét nghiệm điện sinh lý mắt là khác nhau:

Điện quang mắt (ERG)

• Tư thế người bệnh cần phải ngồi hoặc nằm xuống trong quá trình kiểm tra.
• Thuốc nhỏ mắt được sử dụng để làm tê mắt, hạn chế khó chịu
• Một điện cực rất nhỏ được đặt trên giác mạc và trên gương mặt.
• Người bệnh được hướng dẫn nhìn vào màn hình hiển thị các tia sáng nhấp nháy (flash ERG) hoặc một mẫu hình ảnh (mẫu ERG). Thử nghiệm ghi lại phản ứng điện trong mắt khi nhìn vào đèn và các mẫu. Hoạt động điện của mắt được thể hiện trên một máy gọi là máy ghi đo điện võng mạc.
• Thử nghiệm này được thực hiện trong cả ánh sáng và bóng tối, được gọi là sự thích ứng tối. Các bước sóng ánh sáng khác nhau được sử dụng trong quá trình thử nghiệm để kiểm tra các vấn đề với tế bào hình nón và que của mắt.
• Tổng thời gian thực hiện trong khoảng một giờ.

Đo điện quang (EOG)

• Tư thế người bệnh ngồi thẳng trên ghế
• Các điện cực rất nhỏ được gắn trên góc bên trong và bên ngoài. Một điện cực khác được đặt trên trán.
• Máy tính sẽ ghi lại hai bản ghi đo điện võng mạc được thực hiện.
• Sau khi mắt thích nghi với bóng tối, phản ứng điện của mắt được đo khi di chuyển mắt từ bên này sang bên kia.
• Khi đèn bật sáng, hoạt động điện được đo lại khi di chuyển mắt từ bên này sang bên kia (ở cùng một góc).
• Tổng thời gian thực hiện khoảng 40 đến 45 phút.

Điện thế gợi (VER)

Máy tính ghi lại những thay đổi trong sóng não khi nhìn vào các mẫu hình ảnh. Các tín hiệu điện được đo trong đường thị giác, vùng não liên quan đến thị giác (vỏ não thị giác sơ cấp).

Trong quá trình kiểm tra:

• Người bệnh cần ngồi trước màn hình. Một miếng dán được đặt trên một bên mắt.
• Các điện cực được đặt trên da đầu, gần các vùng não liên quan đến thị giác.
• Trong vài phút, người bệnh nhìn vào các mẫu lặp lại (hình bàn cờ hoặc chấm chấm) xuất hiện dưới dạng nhấp nháy nhanh trên màn hình. Kích thước hoặc cường độ của các mẫu có thể được thay đổi để kiểm tra các phần nhất định của trường thị giác.
• Máy tính ghi đo điện võng mạc của sóng não cũng như đo thời gian phản hồi (độ trễ) và hoạt động điện của não.
• Một miếng dán được đặt trên mắt còn lại và thử nghiệm được lặp lại tương tự.

Điện quang mắt (ERG)

ERG giúp đo biên độ (chiều cao) của một số sóng não nhất định (sóng A và sóng B) để phát hiện các vấn đề về thị lực. Thời gian từ lúc bắt đầu đến lúc kết thúc phản ứng của mắt với kích thích ánh sáng được gọi là độ trễ. Kết quả có thể là:

Bình thường: Sóng A và sóng B bình thường và thời gian phản hồi độ trễ bình thường.

Bất thường: Sóng A và sóng B bất thường hoặc thời gian phản hồi có độ trễ bất thường.

Đo điện quang (EOG)

Kết quả kiểm tra EOG sử dụng một phép đo số được gọi là tỷ lệ Arden. Đây là tỷ số giữa hoạt động điện tối đa của mắt trong ánh sáng và hoạt động điện tối thiểu trong bóng tối.

Bình thường: Tỷ lệ Arden nằm trong phạm vi bình thường.

Bất thường: Tỷ lệ Arden nằm dưới phạm vi bình thường.

Điện thế gợi (VER)

Bình thường: Không có sự chậm trễ trong dẫn truyền thần kinh trong đường dẫn thị giác của não.

Bất thường: Có sự chậm trễ giữa kích thích của mắt và phản ứng của dây thần kinh. Kết quả bất thường có thể là dấu hiệu của các vấn đề trong đường dẫn thị giác giữa mắt và não.

Tóm lại, điện sinh lý mắt được sử dụng để chẩn đoán và theo dõi sự tiến triển của các rối loạn ảnh hưởng đến thị lực tương tự như cách ghi điện tâm đồ (ECG) được sử dụng để theo dõi bệnh tim. Võng mạc của mắt, các đường dẫn quang học trong não và vỏ não thị giác tạo ra các tín hiệu điện có thể được ghi trực tiếp từ mắt hoặc được máy tính ghi đo điện võng mạc. Từ đó, kết quả của đo điện võng mạc cho thấy bất thường ở vị trí nào trên con đường thần kinh thị để định hướng điều trị phù hợp.