Dị ứng xảy ra như thế nào? Các triệu chứng dị ứng

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Thạc sĩ, Bác sĩ Đặng Huy Toàn - Khoa Nhi - Sơ sinh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Nha Trang.

Dị ứng xảy ra khi hệ thống miễn dịch của bạn phản ứng với một chất lạ như phấn hoa, nọc ong, lông thú cưng hoặc thực phẩm. Khi bị dị ứng, hệ thống miễn dịch tạo ra các kháng thể để tiêu diệt chất gây dị ứng, mặc dù các chất gây dị ứng có thể không gây hại cho cơ thể.

Các phản ứng của hệ miễn dịch làm viêm da, xoang, đường thở hoặc hệ tiêu hóa và mức độ nghiêm trọng của dị ứng thay đổi tùy từng người, từ kích thích nhỏ đến sốc phản vệ.

Dị ứng bắt đầu khi hệ thống miễn dịch của bạn nhầm một chất bình thường vô hại trở thành một mối xâm nhiễm nguy hiểm. Hệ thống miễn dịch sau đó tạo ra các kháng thể chống lại các chất dị ứng đó và lưu lại trong máu. Khi bạn tiếp xúc với chất gây dị ứng một lần nữa, các kháng thể này giải phóng một số hóa chất của hệ thống miễn dịch, chẳng hạn như histamine, gây ra các triệu chứng dị ứng. Các tác nhân gây dị ứng phổ biến bao gồm:

• Các chất gây dị ứng trong không khí, như phấn hoa, vẩy da động vật, mạt bụi và nấm mốc
• Một số thực phẩm, đặc biệt là đậu phộng, hạt cây, dị ứng lúa mì, đậu nành, cá, động vật có vỏ, trứng và sữa
• Côn trùng đốt, chẳng hạn như con ong hoặc ong bắp cày
• Các loại thuốc, đặc biệt là kháng sinh nhóm penicillin hoặc nhóm thuốc tương tự
• Mủ cao su hoặc các chất khác mà bạn chạm vào, có thể gây ra dị ứng da

Do mỗi tác nhân sẽ có các cơ chế khác nhau gây phản ứng dị ứng trên từng bộ phận cơ thể, sau đây bài viết sẽ nói về cơ chế của phản ứng dị ứng nguy hiểm nhất gây ảnh hưởng đến tính mạng của người bệnh là sốc phản vệ.

Sốc phản vệ (Anaphylaxis) là phản ứng dị ứng nghiêm trọng, có liên quan đến nhiều hơn một hệ thống của cơ thể (ví dụ: trên da và đường hô hấp và/hoặc đường tiêu hóa), bắt đầu rất nhanh và có thể gây tử vong. Sốc phản vệ diễn ra với 3 giai đoạn như sau:

• Giai đoạn thứ nhất là giai đoạn mẫn cảm: bắt đầu từ khi dị nguyên vào cơ thể theo đường tiêm, truyền, hít thở, ăn uống, hoặc do tiếp xúc qua da. Thời kỳ tiềm tàng từ 7 đến 10 ngày, trong đó các kháng thể, thường nhất là IgE được sản xuất và gắn vào những bạch cầu ưa bazơ và các dưỡng bào.
• Giai đoạn thứ hai là giai đoạn hoá sinh bệnh: Đến lần tiếp xúc dị nguyên lần thứ 2, dị nguyên sẽ kết hợp phân tử IgE với sự tham gia của bạch cầu ái toan, điều này giải phóng nhiều loại hoạt chất trung gian: histamin, serotonin, bradykinin, prostaglandin D2, các leucotrien (D4, B4)...
• Giai đoạn thứ ba là giai đoạn sinh lý bệnh. Trong giai đoạn này các hoạt chất kể trên làm giãn động mạch lớn gây tụt huyết áp, co thắt phế quản gây khó thở co thắt dạ dày, tá tràng gây nên cơn đau vùng bụng, co động mạch não gây đau đầu, choáng váng, hôn mê.

Các triệu chứng dị ứng phụ thuộc vào chất gây dị ứng và bộ phận bị ảnh hưởng như đường thở, xoang và đường mũi, da và hệ tiêu hóa. Phản ứng dị ứng có thể từ nhẹ đến nặng, trong một số trường hợp nghiêm trọng, dị ứng có thể kích hoạt phản ứng đe dọa đến tính mạng được gọi là sốc phản vệ.

Viêm mũi dị ứng có triệu chứng như:

• Hắt xì
• Ngứa mũi, ngứa mắt hoặc vòm miệng
• Chảy nước mũi, nghẹt mũi
• Chảy nước nước, đỏ hoặc sưng mắt (viêm kết mạc)

Dị ứng thực phẩm có triệu chứng như:

• Ngứa trong miệng
• Sưng môi, lưỡi, mặt hoặc cổ họng
• Nổi mề đay
• Sốc phản vệ

Dị ứng vết côn trùng đốt có triệu chứng như:

• Sưng/Phù to ở vị trí bị đốt hoặc chích
• Ngứa hoặc nổi mề đay khắp cơ thể
• Ho, tức ngực, thở khò khè hoặc khó thở
• Sốc phản vệ

Dị ứng thuốc có triệu chứng như:

• Nổi mề đay
• Ngứa da
• Phát ban
• Sưng mặt
• Thở khò khè
• Sốc phản vệ

Viêm da dị ứng, một tình trạng da dị ứng còn được gọi là bệnh eczema với các triệu chứng như:

• Ngứa
• Nổi mụn nước
• Đóng vảy hoặc tróc vảy
• Sốc phản vệ

Bạn có thể gặp bác sĩ nếu các triệu chứng mà bạn nghĩ là do dị ứng và các loại thuốc chống dị ứng không kê đơn mà bạn sử dụng không làm giảm các triệu chứng. Nếu bạn có triệu chứng trên ngay sau khi bắt đầu sử dụng một loại thuốc mới, hãy gọi bác sĩ đã kê đơn thuốc đó cho bạn.

Đối với phản ứng dị ứng nghiêm trọng như sốc phản vệ, hãy gọi 115 hoặc chuyển người bệnh đến cơ sở Y tế gần nhất. Nếu như gia đình có bút tiêm tự động epinephrine (Auvi-Q, EpiPen hoặc loại khác), hãy sử dụng ngay cho người bệnh. Kể cả khi các triệu chứng của người bệnh đã được cải thiện sau khi tiêm epinephrine, thì người nhà cũng nên đưa người bệnh đến khoa cấp cứu để đảm bảo các triệu chứng không quay trở lại khi thuốc tiêm hết tác dụng.

Bạn có thể dễ bị dị ứng hơn người khác nếu:

• Có tiền sử gia đình mắc bệnh hen suyễn hoặc dị ứng, có các triệu chứng như viêm mũi dị ứng, nổi mề đay hoặc chàm
• Là trẻ em
• Bản thân mắc hen suyễn hoặc bệnh dị ứng khác

Tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec hiện có Gói khám và tư vấn điều trị viêm da cơ địa dị ứng giúp khách hàng đánh giá tổng quan về tình trạng bệnh đồng thời tư vấn các biện pháp giúp phòng tránh bệnh tái phát.

Khi đăng ký gói khám và tư vấn điều trị viêm da cơ địa dị ứng, khách hàng sẽ được: Khám chuyên khoa Da liễu. Thực hiện các xét nghiệm như: định lượng IgE, vi nấm soi tươi, định lượng IgE đặc hiệu với các dị nguyên dị ứng hô hấp – thức ăn (Panel 1 Việt), xét nghiệm Rida Allergy Screen (panel 1)...

Nguồn tham khảo: Mayoclinic.org; Nhs.uk