Đặc điểm, tính chất của u nang bì buồng trứng

Thuật ngữ u nang bì là không giới hạn cho một loại tổn thương chuyên biệt cũng như không được sử dụng trong một chuyên ngành y khoa duy nhất. Thật vậy, thuật ngữ u nang bì có thể được tìm thấy trong chuyên ngành da liễu, phẫu thuật thần kinh, nhi khoa, ngoại khoa tổng quát và bác sĩ phụ khoa. Theo đó, tùy vào vị trí của u nang bì, người bệnh sẽ được chẩn đoán bệnh lý theo chuyên khoa tương ứng.

Tuy nhiên, trong tất cả các ngành, đặc điểm u nang bì đều có sự thống nhất chung là sự hiện diện của một khối u đơn độc hoặc đôi khi là nhiều khối u. Khối u được bao phủ bởi một lớp thành dày giống như lớp bì, chứa nhiều tuyến bã nhờn và gần như toàn bộ các phân loại phần phụ của da. Cụ thể là lông, tóc, móng và một lượng lớn các khối mỡ bao phủ đều có nguồn gốc từ lớp ngoại bì trong giai đoạn phôi thai.

Đối với u nang bì buồng trứng nói riêng, tức u nang bì hình thành tại vị trí buồng trứng, tương tự như các vị trí khác, đây cũng là một u nang buồng trứng thực thể. Nguyên nhân học hình thành u nang bì buồng trứng tại đây được cho là do có sự mắc kẹt của da và các cấu trúc của da trong quá trình phát triển của thai nhi.

Nhìn chung, dù không có thông tin về tần suất gặp phải của u nang bì nói chung và u nang bì buồng trứng nói riêng, sự phổ biến của loại tổn thương này là rất hiếm gặp và hoàn toàn không có hay nguy cơ rất thấp tiến triển đến ung thư. Thậm chí, nếu u nang bì được chẩn đoán sớm và điều trị bằng phẫu thuật cắt bỏ hoàn toàn, tiên lượng người bệnh sẽ tương đương một người bình thường và không có biến chứng nào khác.

Khó có thể phân biệt các dấu hiệu hay triệu chứng khi mắc phải u nang bì buồng trứng so với các bệnh lý phụ khoa khác.

Nếu u nang bì buồng trứng có kích thước nhỏ và diễn tiến âm thầm, người bệnh có thể không được phát hiện bệnh cho đến khi đi khám vì các triệu chứng phụ khoa mơ hồ như sau:

• Vô sinh
• Rối loạn kinh nguyệt
• Đau khi giao hợp
• Chảy máu âm đạo khi giao hợp
• Chảy máu âm đạo bất thường
• Đau vùng chậu – được mô tả như một cơn đau âm ỉ hoặc đau nhói ở vùng bụng dưới ở phía bên của u nang
• Đầy bụng hoặc nặng bụng vùng bụng dưới
• Phình to vùng bụng dưới
• Rối loạn tiểu tiện

Tuy nhiên, khi người bệnh có các dấu hiệu xảy ra đột ngột và nguy cấp như sau thì cần đến bệnh viện, yêu cầu chăm sóc y tế ngay lập tức vì có thể u nang bì buồng trứng xảy ra biến chứng:

• Đau bụng hoặc vùng chậu đột ngột, dữ dội
• Đau bụng kèm theo sốt hoặc buồn nôn, nôn ói
• Chóng mặt, choáng váng, da lạnh, nổi bông, thở nhanh và suy nhược nhiều

Các triệu chứng lâm sàng của người bệnh không đặc hiệu cho u nang bì buồng trứng hay các loại u nang buồng trứng nói riêng, các bệnh lý phụ khoa nói chung.

Theo đó, bác sĩ cần có các thăm khám và chỉ định các xét nghiệm chuyên biệt để chẩn đoán u nang bì buồng trứng như sau:

• Khám bụng: Sờ thấy vùng hố chậu một bên phồng lên, ấn đau thốn hay căng tức. Ngược lại, nếu u nang bì buồng trứng hoại tử, xuất huyết hay mắc phải biến cố vỡ thì đây là một bệnh cảnh bụng ngoại khoa cấp tính, người bệnh có dấu hiệu đề kháng thành bụng.
• Khám phần phụ qua ngã âm đạo hay ngã hậu môn – trực tràng đối với phụ nữ chưa quan hệ tình dục: Nếu kích thước của u nang lớn, có thể sờ chạm thấy bằng tay khi khám. U nang bì buồng trứng là một dạng u nang buồng trứng thực thể, sờ thấy mật độ đặc hay cứng chắc, phân biệt với u nang buồng trứng chức năng, bên trong thường chứa dịch nên mật độ mềm hơn.
• Thử nồng độ HCG máu hay nước tiểu để loại trừ khả năng người phụ nữ mang thai.
• Siêu âm phần phụ qua ngã âm đạo hay thành bụng đối với phụ nữ chưa quan hệ tình dục: Phương pháp này sử dụng sóng siêu âm để tái tạo hình ảnh học, đánh giá được vị trí, kích thước và mật độ của u nang buồng trứng. Đặc điểm giúp hướng tới u nang bì buồng trứng là thường có mật độ dày đặc, không đồng nhất.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT) hay chụp cộng hưởng từ (MRI): Đây là các phương tiện hình ảnh học cao cấp hơn siêu âm, có độ nhạy và độ chuyên cao hơn trong khả năng xác nhận u nang bì buồng trứng hay chẩn đoán phân biệt với các tổn thương từ những cơ quan lân cận, nhất là trên các bệnh nhân từng có tiền căn trước đó.
• Nội soi thăm dò kết hợp nội soi điều trị: Đây là một phương pháp can thiệp. Bằng cách đưa ống nội soi có kích thước nhỏ qua thành bụng hay qua ngã âm đạo, các phẫu thuật viên có thể tiếp cận được khối u và lấy sinh thiết tại chỗ. Bằng chứng giải phẫu học là tiêu chuẩn chắc chắn cho chẩn đoán u nang bì buồng trứng cũng như đánh giá yếu tố ác tính có thể kèm theo. Lúc này, bác sĩ ngoại khoa cũng có thể chủ động bóc tách khối u qua đường nội soi hay chuyển dạng mổ hở nếu kích thước u nang bì buồng trứng là quá lớn.

Cắt bỏ triệt để bằng phẫu thuật là phương pháp điều trị được lựa chọn trong hầu hết các trường hợp mắc phải u nang bì buồng trứng.

Đường vào của phẫu thuật có thể qua ngã nội soi đường âm đạo, ngã nội soi trên thành bụng và mổ hở nếu như kích thước của nang lớn, phức tạp. Ở một số bệnh nhân, nhất là các phụ nữ trong độ tuổi sinh sản và có kế hoạch mang thai, các thao tác phẫu thuật nên được thực hiện cẩn thận hơn bình thường, vừa nhằm bảo toàn tính toàn vẹn cho buồng trứng, vừa hạn chế sang chấn, dễ gây nguy cơ dây dính khi lành sẹo, làm tăng khả năng vô sinh.

Mặt khác, quá trình bóc tách u nang bì buồng trứng cần triệt để và lấy trọn u, nhất là đối với u lớn, vì thành phần chất béo của u nang có thể lan sang các mô xung quanh hoặc cấu trúc giải phẫu lân cận, đặc biệt nếu u nang bị nhiễm vi khuẩn. Sự lan truyền của những chất này có thể gây ra các phản ứng của cơ thể lạ và các biến chứng nghiêm trọng.

Trong trường hợp không được phát hiện hay chậm trễ can thiệp, u nang bì buồng trứng có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm. Can thiệp phẫu thuật lúc này cần thực hiện cấp cứu và có thể không giữ lại được buồng trứng do đã bị xoắn buồng trứng, gây hoại tử hay xuất huyết vỡ nang, gây chảy máu ồ ạt trong ổ bụng.

Tóm lại, u nang bì buồng trứng mặc dù có tỷ lệ rất hiếm gặp nhưng khi gặp phải, cần có cách xử lý triệt để. Vì là một dạng u nang buồng trứng thực thể, việc phẫu thuật bóc tách u sớm sẽ giúp bảo tồn chức năng buồng trứng, duy trì khả năng sinh sản cũng như chủ động phòng ngừa các biến chứng nặng nề do u nang bì buồng trứng có thể gây ra.

U nang bì buồng trứng thường là u ác tính nhưng cần được phát hiện và chữa trị kịp thời để tránh các nguy cơ biến chứng ảnh hưởng tới sức khỏe sinh sản và cả tính mạng của người bệnh. Vì vậy, phụ nữ nên kiểm tra sức khỏe định kỳ kết hợp với chế độ ăn uống hợp lý khoa học, giữ tinh thần lạc quan, vui vẻ để ngăn ngừa bệnh.