Có nên dùng gậy khi bị đau khớp gối?

Bài viết của Bác sĩ Võ Khắc Khôi Nguyên - Bác sĩ CKI - Khoa Ngoại tổng hợp - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park

Điều trị bảo tồn cho bệnh viêm xương khớp thường liên quan đến việc giáo dục bệnh nhân các phương pháp giảm tải trọng truyền qua khớp bị bệnh. Sử dụng gậy là một trong những phương pháp như vậy. Việc dùng gậy đúng cách là rất quan trọng đối với người bị đau khớp gối.

Hiệp hội Nghiên cứu Xương khớp Quốc tế (OARSI) khuyến nghị một trong 25 phương pháp điều trị là 'Dụng cụ hỗ trợ đi bộ có thể giúp giảm đau ở bệnh nhân viêm khớp háng và đầu gối. Bệnh nhân cần được hướng dẫn cách sử dụng gậy hoặc nạng tối ưu ở tay cùng bên đau. Khung hoặc xe tập đi có bánh xe thường được ưu tiên hơn đối với những người mắc bệnh hai bên.” Trong hướng dẫn của Viện Y tế và Lâm sàng Quốc gia Hoa Kỳ về chăm sóc và quản lý bệnh viêm xương khớp ở người lớn, các thiết bị trợ giúp (chẳng hạn như gậy chống) được coi là phương pháp điều trị bổ trợ. Mặc dù việc sử dụng gậy và gậy đã có từ thời Ai Cập cổ đại và các nghiên cứu thực nghiệm về việc sử dụng gậy ở người đau khớp gối vẫn còn khá khiêm tốn, nhưng cho đến nay chưa có chuyên gia nào bác bỏ hiệu quả của gậy đối với người bị đau khớp gối.

Trong một nghiên cứu khá bài bản về sử dụng gậy, bệnh nhân thoái hóa khớp gối được phân thành 2 nhóm theo tiêu chuẩn. Ở nhóm can thiệp, mỗi người được nhận một cây gậy gỗ có tay cầm hình chữ T và hướng dẫn cách sử dụng đồng thời mang cây gậy về nhà để sử dụng hàng ngày trong 2 tháng. Trong nhóm đối chứng, những người tham gia được hướng dẫn không sử dụng bất kỳ thiết bị hỗ trợ tạo dáng đi nào trong 2 tháng. Các bác sĩ sau đó đo lường mức độ đau theo thang điểm 0-10 sau 1 tháng và sau 2 tháng. Kết quả cho thấy. Sự khác biệt trung bình về mức độ đau giữa hai nhóm là 0,77 sau 1 tháng và 2,11 sau 2 tháng. Như vậy nhóm sử dụng gậy có tác dụng bảo vệ người thoái hóa khớp gối bớt nguy cơ bị đau hơn người không sử dụng gậy.

Hầu hết các hướng dẫn quốc tế về thoái hóa khớp gối đều coi các phương pháp điều trị không dùng thuốc và dùng thuốc là quan trọng như nhau. Hướng dẫn của Viện Y tế và Lâm sàng Quốc gia Hoa Kỳ (NICE) xác định ba phương pháp can thiệp không dùng thuốc là phương pháp điều trị cốt lõi cho bệnh viêm xương khớp. Các phương pháp tiếp cận cốt lõi bao gồm: giáo dục sức khỏe bằng lời nói và bằng văn bản thích hợp để nâng cao hiểu biết của bệnh nhân về tình trạng bệnh và chống những quan niệm sai lầm. Tăng cường vận động và tập thể dục, bao gồm tăng cường cơ tại chỗ và toàn thân. Can thiệp giảm cân nếu bệnh nhân thừa cân, béo phì. Không có viên đạn thần kỳ nào cho việc thay đổi hành vi. Tập thể dục và giảm cân dường như có hiệu quả để giảm đau cho những người thừa cân bị viêm xương khớp, nhưng cả hai đều rất khó tuân thủ hiệu quả. Hầu hết bệnh nhân khó vận động khi các khớp vốn đã rất đau, nếu không vận động được cũng khó giảm cân. Việc cần giải quyết ngay chính là hỗ trợ người bệnh đi lại trong các sinh hoạt hàng ngày. Gậy chính là lựa chọn khả thi nhất vì vừa đạt hiệu quả vừa đảm bảo tính gọn nhẹ, tính thẩm mỹ và dễ sử dụng.

Nhiều gậy có thể điều chỉnh được, nhưng một số thì không. Để đảm bảo gậy vừa vặn với người bệnh cần kiểm tra độ gập khuỷu tay lúc cầm gậy. Khi chống gậy, khuỷu tay phải hơi gập nhẹ ở một góc thoải mái, khoảng 15 độ. Để giữ thăng bằng, người bệnh có thể gập khuỷu tay nhiều hơn. Chiều cao gậy cũng phải phù hợp với vóc dáng người bệnh. Ở tư thế cánh tay buông thẳng xuống ngang hông, đầu gậy phải thẳng hàng với nếp gấp ở cổ tay. Nếu gậy quá dài, người bệnh sẽ mất nhiều sức lực hơn khi di chuyển. Nếu gậy quá ngắn, trọng tâm của cơ thể sẽ bị nghiêng về một bên, khiến bạn mất thăng bằng và dễ bị ngã.

Một cây gậy hữu ích nếu đạt được sự cân bằng và ổn định khi người bệnh di chuyển. Đối với người cao tuổi, sử dụng gậy chống một điểm sẽ thoải mái và an toàn hơn. Gậy hỗ trợ người thoái hóa khớp gối sống độc lập dễ dàng hơn trong khi di chuyển. Điều quan trọng nữa là người bệnh chống gậy trong tay đối diện với bên cần hỗ trợ. Ví dụ, nếu chân phải của bạn bị đau, thì bạn cần cầm gậy ở tay trái.

Khi đi bộ, bạn chống gậy về phía trước tương đương với một sải chân nhỏ và bước chân bị đau lên trước. Sau đó bạn mới bước chân còn lại lên. Khi lên xuống cầu thang, người bệnh cần cầm gậy ở tay đối diện với chân bị đau. Bàn tay còn lại dùng để vịn vào thanh chắn cầu thang để tăng sự trợ lực. Khi leo cầu thang, người bệnh cần bước chân không đau lên trước, sau đó mới bước lên chân đau lên sau. Khi đi xuống cầu thang, trước tiên hãy chống gậy xuống bậc thang phía trước, sau đó bước chân bị đau và cuối cùng là chân không đau để chịu trọng lượng cơ thể.

Tóm lại, gậy có thể được sử dụng để giảm đau, cải thiện chức năng và chất lượng cuộc sống ở bệnh nhân thoái hóa khớp gối trong vấn đề di chuyển. Mặc dù đây là một vật dụng có từ thời Ai Cập cổ đại nhưng vẫn còn nguyên giá trị cho đến ngày nay. Việc sử dụng gậy tưởng chừng như đơn giản, nhưng nếu không hiểu các vấn đề cơ bản nêu trên thì có thể gây mất thăng bằng và nguy hiểm cho người bệnh.