Chiều cao và di truyền có liên quan không?

Gen di truyền là yếu tố quyết định phần lớn đến chiều cao. Tuy nhiên, các yếu tố khác như giới tính, khả năng tiếp cận dinh dưỡng, các bệnh lý rối loạn nội tiết, v.v. cũng góp phần tạo nên sự khác biệt trong quá trình phát triển chiều cao.

Theo nguyên tắc chung, chiều cao của bạn có thể được dự đoán dựa trên chiều cao của bố mẹ, từ đó mà cách tính chiều cao di truyền ra đời. Tuy vậy, gen không phải là yếu tố dự đoán duy nhất về chiều cao.

Trong một số trường hợp, trẻ có thể cao hơn nhiều hoặc thấp hơn nhiều so với bố mẹ và người thân khác. Sự khác biệt như vậy chỉ có thể là do chiều cao còn chịu tác động bởi các yếu tố khác ngoài gen di truyền.

Theo ước tính của các nhà khoa học, có 80% chiều cao được quyết định bởi yếu tố di truyền. Tuy nhiên, hiện nay các nghiên cứu mới chỉ tìm ra được một phần các biến thể và ảnh hưởng của chúng đến chiều cao. Ví dụ, các biến thể trong gen FGFR 3 gây chứng loạn sản sụn xương, FBN1 (loạn sản acromicric, loạn sản geleophysic, hội chứng Marfan), GH1 (thiếu hụt hormone tăng trưởng), EVC (hội chứng Ellis-van Creveld, loạn sản weyers acrofacial) và GPC3 (Hội chứng Simpson- Golabi-Behmel).

Chiều cao được kiểm soát phần lớn nhờ sự kết hợp các biến thể di truyền, nghĩa là mỗi biến thể chỉ đóng góp một phần nhỏ trong việc thay đổi chiều cao, cộng với tác động của yếu tố môi trường. Hơn 700 biến thể như vậy đã được phát hiện và dự kiến còn phát hiện thêm nhiều biến thể khác. Một số biến thể này nằm trong các gen ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp đến sụn trong các đĩa tăng trưởng, nơi tạo ra xương mới và làm dài xương. Chức năng của nhiều gen liên quan đến chiều cao khác vẫn chưa được biết đến.

Gen di truyền chiều cao không phải là yếu tố duy nhất quyết định đến chiều cao. Ở một số trẻ, việc tăng trưởng chiều cao không đạt được như kỳ vọng, trong khi những đứa trẻ khác có chiều cao vượt trội so với bố mẹ chúng. Điều này là do chiều cao còn chịu tác động của nhiều yếu tố khác ngoài gen di truyền.

2.1. Dinh dưỡng

Việc bổ sung đầy đủ chất dinh dưỡng ở độ tuổi đang phát triển là rất quan trọng đối với quá trình phát triển thể chất, bao gồm cả chiều cao. Chế độ ăn uống dựa trên nguồn thực phẩm giàu dinh dưỡng có thể đảm bảo chiều cao phát triển theo đúng khả năng mà gen quy định.

Mặt khác, chế độ ăn uống nghèo nàn có thể làm chiều cao phát triển chậm, từ đó khiến bạn thấp hơn so với bố mẹ.

2.2. Khả năng tiếp cận thực phẩm lành mạnh

Ăn uống lành mạnh không phải là điều đơn giản đối với tất cả các gia đình. Trẻ em sống trong gia đình có điều kiện kinh tế xã hội kém có thể có nguy cơ thiếu khả năng tiếp cận dinh dưỡng, cùng với việc kém tiếp cận với dịch vụ chăm sóc sức khỏe đầy đủ. Điều này có thể góp phần làm cho chiều cao phát triển chậm.

2.3. Giới tính

Bạn có thể nhận thấy rằng ban đầu các bé trai phát triển chậm hơn các bé gái, do sự khác biệt về cột mốc tuổi dậy thì. Nhìn chung, nam giới trưởng thành có xu hướng cao hơn trung bình 14cm so với nữ trưởng thành.

2.4. Nội tiết tố

Trong giai đoạn dậy thì, nội tiết tố rất cần thiết để điều chỉnh sự phát triển của cơ thể. Chúng bao gồm hormone tuyến giáp, hormone tăng trưởng ở người và hormone sinh dục như testosterone và estrogen.

Nếu có bất thường xảy ra với các hormone này thì sự phát triển chiều cao tổng thể có thể bị ảnh hưởng. Trẻ em bị suy giáp hoặc rối loạn tuyến yên có thể thấp hơn chiều cao trung bình so với cha mẹ của chúng.

Rối loạn nội tiết tố hiếm khi xảy ra nhưng có thể khiến chiều cao tăng lên hoặc phát triển chậm bất thường. Ví dụ, chứng khổng lồ là do quá nhiều hormone tăng trưởng của con người được tạo ra bởi các khối u tuyến yên.

2.5. Rối loạn bẩm sinh

Một số chứng rối loạn bẩm sinh có thể quyết định chiều cao của bạn. Ví dụ, loạn sản sụn xương là một chứng rối loạn phát triển xương hiếm gặp xảy ra trong gia đình, hội chứng Turner khiến trẻ chậm dậy thì, khác với loạn sản sụn xương, Turner không chịu tác động bởi yếu tố di truyền.

Ngoài ra, một số các hội chứng khác có thể khiến bạn cao hơn bình thường. Ví dụ, hội chứng Marfan gây ra bởi sự mở rộng mô liên kết, hội chứng Klinefelter xảy ra ở nam giới bị thừa một nhiễm sắc thể X.

Nhìn chung, không có cách nào để tăng chiều cao vì mỗi người được sinh ra với các gen quy định chiều cao của riêng mình. Tuy nhiên, các yếu tố như dinh dưỡng không đầy đủ hoặc thiếu điều kiện được chăm sóc y tế có thể làm thay đổi triển vọng phát triển chiều cao.

Nếu mắc các bệnh lý nội tiết như thiếu hormone tăng trưởng hoặc bất thường tuyến giáp, thì việc dùng thuốc điều chỉnh lượng hormone có thể tạo điều kiện cho chiều cao phát triển bình thường.

Tuy nhiên, khi đã ở độ tuổi trưởng thành, việc uống thuốc thay thế nội tiết tố không thể giúp bạn cao thêm. Vì lúc này, chiều cao đã đạt ngưỡng, việc dùng thêm bất kỳ loại thuốc hoặc chất bổ sung nào cũng không tạo được sự khác biệt.

Điều quan trọng là bạn cần tập trung vào chế độ dinh dưỡng trong thời thơ ấu. Chế độ dinh dưỡng tốt không chỉ hỗ trợ tăng trưởng chiều cao mà còn giúp bạn có được cơ thể khỏe mạnh ở độ tuổi trưởng thành.

Tư thế không tốt và lười vận động cũng có thể góp phần làm chậm quá trình phát triển chiều cao, vì vậy, việc điều chỉnh tư thế từ khi còn nhỏ cũng góp phần vào việc tăng chiều cao.

Nguồn tham khảo: Medlineplus.gov, Healthline.com