Chẩn đoán và điều trị bệnh Buerger

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Thạc sĩ, Bác sĩ Bùi Tiến Đạt - Khoa Hồi sức cấp cứu - Bệnh viện đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng.

Bệnh Buerger còn được gọi là bệnh viêm thuyên tắc mạch máu, là bệnh lý thường gặp ở các mạch máu nhỏ và vừa ở bàn tay và bàn chân. Bệnh Buerger có đặc điểm là sự phối hợp của phản ứng viêm và cục máu đông trong lòng mạch máu khiến lưu lượng máu nuôi chi bị suy giảm, dẫn đến tổn thương và hủy hoại mô, sau cùng là nhiễm trùng và hoại tử.

Bác sĩ sẽ hỏi về triệu chứng và dấu hiệu, thăm khám tình trạng tay chân và chỉ định một số xét nghiệm để hướng đến chẩn đoán, và phân biệt Bệnh Buerger với những bệnh lý khác. Các xét nghiệm này có thể bao gồm:

• Xét nghiệm máu: Có thể giúp loại trừ bệnh xơ cứng bì, lupus, các rối loạn đông máu, đái tháo đường...
• Dấu hiệu Allen: Bệnh nhân nắm chặt bàn tay. Bác sĩ dùng bàn tay mình siết chặt cổ tay người bệnh. Sau đó, bệnh nhân mở lòng bàn tay và bác sĩ cũng buông tay mình khỏi cổ tay bệnh nhân. Dựa trên thời gian phục hồi màu sắc ở bàn tay bệnh nhân, sơ bộ có thể đánh giá lưu lượng của các mạch máu. Máu đến bàn tay một cách chậm chạp là dấu hiệu gợi ý cho bệnh Buerger.
• Siêu âm Doppler mạch máu để có những đánh giá ban đầu về tình trạng mạch máu tay chân của người bệnh.
• Chụp động mạch: còn gọi là chụp mạch máu, giúp thầy thuốc hiểu rõ tình trạng của các động mạch. Bác sĩ tiêm cản quang vào động mạch sau đó chụp X-quang hoặc dùng các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh khác như chụp cắt lớp vi tính đa lát cắt (MSCT), chụp động mạch xóa nền kỹ thuật số (DSA). Các chỗ tắc nghẽn trong lòng động mạch sẽ được phát hiện ngay.

Không có cách nào chữa khỏi hẳn bệnh Buerger. Vì vậy, mục đích của điều trị là ngăn chặn căn bệnh tiến triển thêm và kiểm soát các triệu chứng. Các biện pháp sau đây có thể là hữu ích:

• Ngưng hút thuốc lá

Điều đơn giản và quan trọng nhất khi bị chẩn đoán mắc bệnh Buerger là ngừng hút thuốc. Thậm chí hút một điếu thuốc một ngày cũng có thể làm bệnh Buerger duy trì hoạt động, tiến triển và làm nặng thêm các triệu chứng.

Ngừng hút thuốc là cách điều trị duy nhất được biết là có hiệu quả. Bệnh Buerger có thể trở nên ”yên lặng” khi bỏ thuốc lá. Ngoài ra còn có một số bằng chứng từ các nghiên cứu gợi ý rằng bệnh nhân nên tránh khói thuốc lá (hút thuốc thụ động).

• Thuốc

Với bệnh nhân Buerger thì bất cứ nhiễm trùng da bàn tay và bàn chân nào cũng cần được điều trị kịp thời bằng thuốc kháng sinh. Nhiễm trùng da có thể xảy ra do loét da hoặc sau một chấn thương nhỏ.

Thuốc giảm đau bao gồm các loại thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs), hoặc đôi khi là các loại thuốc mạnh hơn như thuốc chứa codeine có thể được sử dụng khi cần thiết.

• Phẫu thuật

Việc phẫu thuật nhằm thay thế các động mạch bị tắc thường rất khó thực hiện. Tuy nhiên, các kỹ thuật mới nhằm khai thông động mạch riêng lẻ ở các ngón tay hoặc ngón chân cho thấy có nhiều triển vọng.

Nếu người bệnh tiếp tục hút thuốc, sự tắc nghẽn mạch máu sẽ nghiêm trọng hơn. Loét và hoại tử sẽ hình thành và tiến triển, đòi hỏi phải phẫu thuật để cắt bỏ ngón tay hoặc ngón chân. Một số người cần phải cắt cụt cao hơn (ví dụ, toàn bộ bàn chân, hoặc cẳng chân).

Phẫu thuật cũng có thể được chỉ định để kiểm soát cơn đau ở một số bệnh nhân. Việc cắt dây thần kinh chi phối các khu vực bị ảnh hưởng (surgical sympathectomy, phẫu thuật cắt thần kinh giao cảm) có thể giúp kiểm soát cơn đau. Kỹ thuật này vẫn chưa thành công lắm nên một phương pháp khác – cắt các dây thần kinh xung quanh các động mạch nuôi dưỡng các ngón tay hoặc ngón chân – đã được phát triển.

• Những điều trị trong giai đoạn thử nghiệm

Một số phương pháp điều trị bệnh Buerger đã và đang được sử dụng trong nghiên cứu và thử nghiệm lâm sàng nên chưa được phổ biến rộng rãi. Chúng bao gồm điều trị bằng một loại thuốc có tên là Iloprost tiêm qua đường tĩnh mạch.

Thuốc này làm giãn các mạch máu và do đó cải thiện lưu lượng máu. Nó cũng được cho là làm hạn chế hình thành các cục máu đông. Trên một số người bị bệnh Buerger vừa bỏ hút thuốc và những người bị thiếu máu đến bàn tay và/hoặc chân nghiêm trọng, Iloprost đã được chứng minh là có tác dụng:

• Cải thiện triệu chứng.
• Làm chậm tiến triển của bệnh.
• Giảm nguy cơ cần phẫu thuật cắt bỏ tay chân.

Một số nghiên cứu khác đang xem xét sử dụng các loại thuốc làm tan cục máu đông và liệu pháp gen.

Có nhiều biện pháp có thể giúp giảm nhẹ triệu chứng cho những bệnh nhân bệnh Buerger. Bao gồm:

• Mặc ấm và tránh nơi lạnh vì nhiệt độ thấp có thể làm cho các triệu chứng nặng hơn.
• Đi giày dép vừa vặn để giúp ngăn ngừa chấn thương. Không đi chân đất.
• Tập thể dục nhẹ nhàng có thể giúp cải thiện sự lưu thông máu ở tay và chân.
• Massage nhẹ nhàng và làm ấm cũng có thể giúp tăng cường lưu thông máu trong cơ thể.
• Tránh ngồi hoặc đứng ở một vị trí trong thời gian dài.
• Tránh mặc quần áo bó sát.

Điều trị đơn giản và quan trọng nhất của bệnh Buerger là ngừng hút thuốc lá. Thậm chí hút một điếu thuốc một ngày cũng làm bệnh diễn biến nặng hơn. Phản ứng viêm sẽ ngừng lại khi ngừng hút thuốc. Đa số bệnh nhân bỏ được thuốc lá kịp thời sẽ tránh được nguy cơ bị cắt cụt chi về sau này.