Cha mẹ đơn thân: Các hướng dẫn khi nuôi con 1 mình

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi PGS. TS. BS Huỳnh Thoại Loan - Trưởng khoa Nhi - Sơ sinh, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park. Bác là một trong những chuyên gia về Nhi - Sơ sinh tại Thành phố Hồ Chí Minh với gần 30 năm kinh nghiệm khám và điều trị các bệnh về nội tiết nhi, thận nhi khoa và các vấn đề Nhi - Sơ sinh khác.

Đối với cha mẹ đơn thân, việc nuôi con một mình có thể gặp phải nhiều trở ngại không nhỏ. Những hướng dẫn sau đây sẽ giúp các bậc cha mẹ nuôi con một mình vượt qua những khó khăn để nuôi dạy trẻ khỏe mạnh, hạnh phúc.

Vì nhiều lý do khác nhau, cha hoặc mẹ của trẻ có thể đi đến quyết định chia tay người bạn đời và phải nhận trách nhiệm nuôi con một mình. Việc này đòi hỏi cha mẹ đơn thân nuôi con phải có nghị lực mạnh mẽ, ý chí vững vàng để bản thân có thể vừa làm mẹ vừa làm cha của đứa trẻ.

Một mình nuôi con không phải là điều đơn giản. Khi thiếu đi sự hỗ trợ của một trong hai người cha hoặc mẹ, trọng trách nuôi con ngày càng trở nên to lớn và vất vả hơn. Cha mẹ đơn thân phải một mình lo toan tất cả mọi vấn đề phát sinh trong cuộc sống hàng ngày của trẻ và phải đảm nhận công việc chăm sóc trẻ hàng ngày mà không có sự hỗ trợ từ người bạn đời.

Nuôi con một mình có thể gây ra nhiều áp lực, căng thẳng và mệt mỏi. Mặt khác, nhiều cha mẹ đơn thân không thể sắp xếp đủ thời gian và sức khỏe để có thể hỗ trợ con phát triển về mặt cảm xúc và uốn nắn hành vi của con, do đó những vấn đề tiêu cực về mặt tâm lý, hành vi của bé có thể nảy sinh.

Những gia đình đơn thân cũng thường có mức thu nhập thấp hơn và ít có cơ hội được tiếp cận với những dịch vụ chăm sóc sức khỏe thiết yếu. Cha mẹ đơn thân vừa đi làm vừa chăm sóc con có thể gây ra sự mất cân bằng trong công việc và gia đình, dẫn đến khó khăn về mặt tài chính và cô lập về phương diện xã hội. Trẻ em lớn lên trong gia đình đơn thân cũng sẽ cảm thấy khiếm khuyết đi sự quan tâm chăm sóc từ người cha hoặc mẹ so với bạn bè đồng trang lứa.

Để giảm đi phần nào áp lực, cha mẹ đơn thân nuôi con một mình có thể tham khảo những cách thức sau đây:

• Thể hiện tình yêu với con cái

Dù một mình nuôi con gặp nhiều khó khăn, nhưng bạn vẫn nên chú ý thể hiện tình cảm yêu thương đối với con. Theo đó, cha hoặc mẹ đơn thân có thể khen ngợi con, dành thời gian để chơi với con, đọc sách cho con nghe hoặc đơn giản là ngồi cạnh bên con để xóa nhòa sự cô đơn, thiếu vắng.

• Tạo thói quen tốt cho con

Giúp con hình thành nên những thói quen tốt trong cuộc sống, ví dụ như đi ngủ đúng giờ, rửa tay trước khi ăn để tập cho bé nếp sống độc lập.

• Tìm kiếm địa điểm hoặc dịch vụ chăm sóc trẻ em uy tín

Nếu quá bận bịu với công việc, cha mẹ đơn thân nên tìm một nơi giữ trẻ, hoặc tìm một người đáng tin cậy để hỗ trợ trông nom và chăm sóc cho trẻ. Tuy nhiên, nên thận trọng khi lựa chọn địa điểm và dịch vụ giữ trẻ, đảm bảo môi trường phát triển an toàn và lành mạnh cho con.

• Giáo dục cho trẻ từ những điều nhỏ nhặt

Cha mẹ đơn thân nuôi con một mình nên giải thích những quy tắc cơ bản trong cuộc sống và dạy cho trẻ biết những việc nên và không nên làm. Ví dụ, bạn có thể dạy cho con biết phải lễ phép với người lớn, không nói dối và yêu cầu bé thực hiện. Bên cạnh đó, bạn cần phối hợp với thầy cô giáo của con để có cách dạy nhất quán.

• Đừng cảm thấy mặc cảm

Nuôi con một mình là một điều bất đắc dĩ chứ không phải là tội lỗi của cha mẹ. Do đó, nếu phải một mình nuôi con, đừng đổ lỗi cho bản thân hoặc con cái vì đã sinh ra trách nhiệm khiến bạn phải trở thành cha mẹ đơn thân.

• Dành thời gian chăm sóc cho bản thân

Cha mẹ đơn thân ngoài bổn phận chăm sóc cho con thì cũng nên dành thời gian tự chăm sóc cho bản thân mình, chẳng hạn như tập thể dục đều đặn hàng ngày, ăn uống đầy đủ và có thời gian nghỉ ngơi hợp lý. Nếu không thể chăm con cả ngày, bạn có thể nhờ đến sự hỗ trợ từ người thân, bạn bè hoặc những nơi cung cấp dịch vụ chăm sóc trẻ.

• Nhận hỗ trợ từ xã hội

Cha hoặc mẹ nuôi con một mình không phải là trường hợp hiếm gặp. Hiện nay, có một số trung tâm, tổ chức tình nguyện hỗ trợ cho nhóm đối tượng này. Bên cạnh đó, cha mẹ đơn thân có thể tham gia vào các hội, nhóm, cộng đồng để nhận được hỗ trợ từ các thành viên tham gia, hoặc đơn giản là sự đồng cảm từ các cha mẹ đơn thân khác. Cộng đồng tôn giáo, tổ chức xã hội tại địa phương cũng có thể là những nguồn hỗ trợ hữu ích cho bạn.

• Luôn giữ tinh thần lạc quan

Nếu phải nuôi con một mình, cha mẹ đơn thân nên giữ tinh thần lạc quan và sẵn sàng đối phó với mọi thử thách hàng ngày. Tuy nhiên, bạn nên thành thật với con về những khó khăn đang gặp phải và xoa dịu rằng tình hình sẽ trở nên tốt đẹp hơn. Ngoài ra, cha mẹ không nên nhận hết trách nhiệm của con lên bản thân mà nên cho trẻ chịu trách nhiệm về những hành vi nhất định của mình sao cho phù hợp với độ tuổi, thay vì cứ kỳ vọng con cái sẽ cư xử như là người trưởng thành.

Cha mẹ nuôi con một mình cần lưu ý, đa phần thanh thiếu niên lớn lên trong các gia đình đơn thân thường có nguy cơ bị trầm cảm cao hơn, trong khi ý thức trách nhiệm lại thấp hơn so với các trẻ cùng trang lứa. Các dấu hiệu và triệu chứng của trầm cảm bao gồm: Cảm thấy cô lập, định kiến từ xã hội; tâm trạng buồn bã, cô đơn; không cảm nhận được tình yêu thương; không thích vẻ ngoài của bản thân; cảm thấy cáu gắt; tâm lý tuyệt vọng. Nếu nhận thấy những dấu hiệu này, cha mẹ đơn thân cần đưa trẻ đến gặp bác sĩ để điều trị kịp thời, tránh để ảnh hưởng đến tương lai của trẻ về sau.

Nhiều cha mẹ đơn thân phải nuôi con một mình là do mâu thuẫn trong chuyện tình cảm hôn nhân, dẫn đến ly dị hoặc ly thân. Trong trường hợp này, hãy thẳng thắn chia sẻ với con về tình trạng của cha mẹ nếu như trẻ đã có những hiểu biết nhất định về hôn nhân gia đình. Sau đó, nên cho con bộc lộ cảm xúc của mình và cố gắng trả lời tất cả thắc mắc của con một cách trung thực.

Dù trong bất kỳ tình huống nào, con cái cũng không phải là nguyên nhân dẫn đến hạnh phúc gia đình đổ vỡ. Mà ngược lại, trẻ em trong gia đình đơn thân lại càng phải được yêu thương nhiều hơn để xoa dịu nỗi đau mất mát do thiếu vắng tình nghĩa từ bậc sinh thành.

Nếu cần thiết, cha mẹ đơn thân có thể nhờ đến chuyên gia tư vấn, nhằm hỗ trợ bạn và con giải quyết các vấn đề gặp phải trong cuộc sống một cách tốt hơn. Bên cạnh đó, mẹ đơn thân nên thường xuyên liên lạc và cho bé gặp mặt bố mình (và ngược lại) để cập nhật tình hình của con và cũng để giúp cho con cảm nhận được sự có mặt đầy đủ của cả bố và mẹ mình (rằng bé không phải là trẻ mồ côi cha hay mẹ). Như vậy, cả cha và mẹ của trẻ mặc dù có thể đã ly hôn, nhưng vẫn nên đặt lợi ích của con cái lên hàng đầu, đặc biệt trong trường hợp cần đến sự hỗ trợ của cả bố và mẹ.

Trên thực tế, không ít người tỏ ra khó chịu khi biết người bạn tình của mình đã có một mặt con. Tuy nhiên, nếu họ chấp nhận điều đó và chịu nhận trách nhiệm chăm sóc con cùng với bạn thì đó là một điều hết sức trân quý. Trong trường hợp này, cha mẹ đơn thân nên cân nhắc thật kỹ mối quan hệ tình cảm của mình trước khi giới thiệu với con về người cha mẹ nuôi mới.

Khi đã sẵn sàng nói với con, hãy giải thích và thuyết phục con bằng những phẩm chất tích cực từ người bạn đời mới và cách mà họ có thể bù đắp cho cuộc sống và tương lai sau này của gia đình. Tuy nhiên, con bạn cần thời gian để làm quen và trở nên thân thiết với cha mẹ nuôi, đồng thời cũng là người bạn đời mới của bạn. Mặc dù vậy, bạn vẫn nên thẳng thắn nói rõ với con về tình trạng hôn nhân tan vỡ của mình, tránh để trẻ nhận lầm cha mẹ ruột.

Một số cặp vợ chồng ly dị nhau, con cái có thể không bao giờ được gặp mặt cha hoặc mẹ của chúng. Trong trường hợp này, sự thiếu vắng hình mẫu của cha hoặc mẹ có thể dẫn đến sự thiếu vắng trong nhận thức của con về giới tính nam hoặc nữ, thậm chí trẻ có khả năng sẽ suy nghĩ sai lệch hoặc có định kiến không tốt về người khác giới. Để hạn chế điều này, cha mẹ đơn thân nuôi con một mình nên:

• Giải thích sự khác nhau về giới tính và những đặc điểm tích cực ở giới tính còn lại, lấy ví dụ về người thân trong gia đình, họ hàng của con.
• Tránh đưa ra những ý kiến chủ quan, trái chiều, khiến cho trẻ nhận thức sai lệch về giới tính.
• Dẫn chứng cho con thấy, nam và nữ hoàn toàn có thể xây dựng mối quan hệ tình cảm tích cực, lâu dài cùng với nhau.

Nuôi con một mình là hành trình đầy tính thử thách và trách nhiệm mà chỉ có những bậc cha mẹ đơn thân là người trong cuộc mới có thể cảm thấu được. Tuy nhiên, bằng cách thể hiện tình yêu và sự trân trọng dành cho con, kết hợp với lối sống tích cực và trò chuyện với con một cách chân thành, con yêu của bạn sẽ phát triển vững vàng, khỏe mạnh và hạnh phúc.

Là lĩnh vực trọng điểm của hệ thống Y tế Vinmec, Khoa Nhi luôn mang lại sự hài lòng cho Quý khách hàng và được các chuyên gia trong ngành đánh giá cao với:

• Quy tụ đội ngũ y bác sĩ về Nhi khoa: gồm các chuyên gia có trình độ chuyên môn cao (giáo sư, phó giáo sư, tiến sĩ, thạc sĩ), giàu kinh nghiệm, từng công tác tại các bệnh viện lớn như Bạch Mai, 108.. Các bác sĩ đều được đào tạo bài bản, chuyên nghiệp, có tâm - tầm, am hiểu tâm lý trẻ. Bên cạnh các bác sĩ chuyên khoa Nhi trong nước, khoa Nhi còn có sự tham gia của các chuyên gia nước ngoài (Nhật Bản, Singapore, Úc, Mỹ) luôn tiên phong áp dụng những phác đồ điều trị mới nhất và hiệu quả nhất.
• Dịch vụ toàn diện: Trong lĩnh vực Nhi khoa, Vinmec cung cấp chuỗi các dịch vụ khám - chữa bệnh liên hoàn từ Sơ sinh đến Nhi và Vaccine,... theo tiêu chuẩn Quốc tế để cùng bố mẹ chăm sóc sức khỏe bé từ khi lọt lòng đến tuổi trưởng thành
• Kỹ thuật chuyên sâu: Vinmec đã triển khai thành công nhiều kỹ thuật chuyên sâu giúp việc điều trị các căn bệnh khó trong Nhi khoa hiệu quả hơn: phẫu thuật thần kinh - sọ, ghép tế bào gốc tạo máu trong điều trị ung thư.
• Chăm sóc chuyên nghiệp: Ngoài việc thấu hiểu tâm lý trẻ, Vinmec còn đặc biệt quan tâm đến không gian vui chơi của các bé, giúp các bé vui chơi thoải mái và làm quen với môi trường của bệnh viện, hợp tác điều trị, nâng cao hiệu quả khám chữa bệnh.

Bài viết tham khảo nguồn: Mayoclinic.org