Cảnh giác đái tháo đường type 1 ở trẻ em

Bệnh tiểu đường là một rối loạn chuyển hóa hydrat carbon với đặc trưng là lượng đường máu tăng cao mạn tính do tụy giảm tiết insulin hoặc giảm chức năng hoạt động của insulin hoặc do cả hai nguyên nhân trên.

Bệnh tiểu đường trẻ em thường liên quan đến yếu tố di truyền và viêm tự miễn tiểu đảo Langerhans của tụy, thường gặp ở 10-14 tuổi. Bệnh tiểu đường ở trẻ em là phụ thuộc insulin (type 1). Liệu pháp tiêm insulin là cần thiết để có thể duy trì cuộc sống cho trẻ.

Triệu chứng bệnh tiểu đường ở trẻ em phổ biến nhất là khởi phát đột ngột và cấp tính với triệu chứng đó là đái nhiều, uống nhiều và nhiễm toan chuyển hóa. Số trẻ còn lại bị bệnh đái tháo đường khởi phát từ từ với 4 triệu chứng điển hình đó là: Đái nhiều, uống nhiều, ăn nhiều, gầy sút cân và mệt mỏi. Nếu được phát hiện muộn trẻ có thể triệu chứng giảm thị lực hoặc chậm lớn, chậm dậy thì.

Trẻ em mắc bệnh tiểu đường có thể xuất hiện 1 hoặc 2 trong 4 dấu hiệu điển hình trên và trong một số trường hợp trẻ không có biểu hiện gì. Bên cạnh đó, vì bệnh tiểu đường ít gặp ở trẻ em nên rất dễ bị nhầm lẫn với một số bệnh thông thường khác cũng có một số biểu hiện tương tự.

Do đó, cha mẹ cần phải lưu ý đến những biểu hiện này để đưa trẻ đi khám và điều trị kịp thời. Một số biểu hiện thường gặp là:

• Khát nước: Trẻ bị tiểu đường thường uống nhiều nước hơn bình thường và không có cảm giác dịu cơn khát.
• Mệt mỏi: Trẻ thường xuyên cảm thấy mệt mỏi và tình trạng này thường kéo dài.
• Giảm cân: Trẻ có thể sút cân nhanh không rõ nguyên nhân.
• Thường xuyên đi tiểu: Trẻ lớn thường xuyên sử dụng nhà vệ sinh, còn với trẻ nhỏ thường xuyên đái dầm. Đối với trẻ sơ sinh có thể thấy bỉm nặng hơn bình thường.
• Đau bụng.
• Đau đầu.
• Có hành vi cư xử khác thường.

Xem ngay: Trẻ em cũng có thể mắc bệnh tiểu đường

Việc chẩn đoán bệnh tiểu đường ở trẻ em cũng như người lớn phải dựa vào các xét nghiệm đánh giá lượng đường trong máu. Làm xét nghiệm đường máu ít nhất 2 lần trở lên với tiêu chuẩn đường máu:

• Chỉ số glucose lúc đói ≥ 7,0 mmol/l
• HbA1C >7%/
• Điện giải đồ có thể bình thường hoặc thay đổi.
• Khí máu thay đổi khi trẻ có rối loạn chuyển hóa thăng bằng kiềm toan.
• Test dung nạp glucose với tổng liều không quá 75g đường glucose.
• Trẻ bú mẹ:1-1.5g/kg
• Trẻ lớn: 1.75g/kg

Cho trẻ uống lượng glucose theo cân nặng pha với 250ml nước bình thường, uống trong 5 phút. Sau đó làm xét nghiệm đường máu sau uống 30 phút, 60 phút, 120 phút.

• Tìm kháng thể kháng tế bào tụy: ICA, GAD, IAA
• Xét nghiệm đường niệu (+), ceton niệu có thể (+) hoặc (-).

Sử dụng Insulin động vật (lợn hoặc bò) hoặc insulin người (Human insulin).

Liều lượng như sau:

• Trẻ nhỏ: 0.2-0.8 đơn vị/kg/ngày
• Tiền dậy thì: 0.8-1 đơn vị/kg/ngày
• Dậy thì: 1.2-1.5 đơn vị/kg/ ngày

Cách sử dụng các mũi tiêm Insulin trong ngày:

• Tiêm 2 mũi/ngày kết hợp insulin thường và insulin bán chậm tiêm trước bữa ăn sáng và chiều tối. Trong một số trường hợp đặc biệt có thể phải dùng 3 mũi tiêm/ngày.
• Liều lượng tiêm buổi sáng sẽ =2/3 tổng liều trong ngày.
• Liều lượng tiêm buổi chiều sẽ là 1/3 tổng liều trong ngày.
• Tỷ lệ insulin thường là 1/3 còn insulin chậm là 2/3 cho mỗi lần tiêm.

Để đảm bảo sự phát triển của trẻ, cha mẹ không nên cho trẻ ăn kiêng như người lớn.

• Tinh bột chiếm 55-60% calo trong ngày.
• Protein 12-20% calo trong ngày.
• Lipid <30% calo trong ngày.

• Trong năm đầu, cha mẹ cần đưa trẻ đi khám định kỳ 3 tháng/lần và xét nghiệm đường máu 4 mẫu trong ngày.
• Từ 2-5 năm, cho trẻ khám định kỳ 3-6 tháng/lần, kiểm tra đường máu 4 lần trong ngày, định kỳ kiểm tra HbA1C, cholesterol máu.
• Sau 5 năm điều trị, đưa trẻ đi khám định kỳ 6 tháng/lần, kiểm tra đường máu 4 lần/ngày, định kỳ kiểm tra các chỉ số khác như HbA1C, cholesterol, triglyceride, ure, creatinine, microalbumin niệu, ngoài ra cần đo thị lực và soi đáy mắt.

Cha mẹ cần tự kiểm tra đường máu và đường niệu cho trẻ khi trẻ có dấu hiệu đái nhiều tăng lên hoặc thấy mệt mỏi. Hàng tuần kiểm tra đường máu 4 mẫu/ lần vào ngày nghỉ cuối tuần.

Xem ngay: Chăm sóc trẻ em bị bệnh tiểu đường tại trường học và nhà trẻ

Để phòng bệnh tiểu đường ở trẻ em, bạn cần xây dựng chế độ ăn uống cho trẻ hợp lý như sau:

• Hạn chế đồ ngọt, các loại thực phẩm chứa nhiều chất béo như: Các loại đồ ăn nhanh, đồ chiên xào, lòng đỏ trứng gà, thịt mỡ, phủ tạng động vật,...
• Tăng cường rau xanh, chất xơ, hoa quả, chất đạm cho trẻ.
• Tăng cường cho trẻ vận động, tham gia các hoạt động vui chơi, luyện tập thể dục thể thao ngoài trời như chạy bộ, đá bóng, bóng chuyền, bóng rổ...

Bệnh tiểu đường có thể gặp ở trẻ em và gây ra những biến chứng nguy hiểm, đòi hỏi sự nỗ lực của cả gia đình trong việc điều trị. Do đó, khi phát hiện thấy trẻ có những dấu hiệu của bệnh, cha mẹ cần đưa trẻ đến các trung tâm y tế để thăm khám và điều trị kịp thời.