Các triệu chứng hô hấp ở người cao tuổi: Do tuổi già hay do bệnh COPD?

Bài được viết bởi Thạc sĩ - Bác sĩ Mai Viễn Phương - Trưởng đơn nguyên Nội soi tiêu hóa - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park

Các triệu chứng phổi được báo cáo phổ biến nhất ở người cao tuổi bao gồm khó thở, ho và giảm khả năng chịu đựng khi tập thể dục. Những triệu chứng này có thể do nhiều bệnh lý phổi, cũng như ngoài phổi gây ra. Chúng ta sẽ cùng tìm hiểu kỹ hơn trong bài viết dưới đây.

Hệ thống hô hấp là một nhóm các cơ quan làm việc cùng nhau để lấy oxy và thải khí cacbonic ra ngoài khi bạn thở. Khi bạn hít vào, không khí giàu oxy sẽ đi xuống khí quản và vào các ống nhỏ nằm trong phổi của bạn. Những ống này được gọi là ống phế quản hoặc đường dẫn khí. Chúng phân nhánh thành nhiều ống nhỏ hơn và mỏng hơn được gọi là tiểu phế quản. Ở cuối các tiểu phế quản là những túi khí tròn, nhỏ gọi là phế nang, được bao quanh bởi các mạch máu nhỏ gọi là mao mạch. Khi không khí đi vào phế nang, oxy sẽ di chuyển qua các mao mạch và vào máu. Đồng thời, carbon dioxide di chuyển từ mao mạch vào phế nang để bạn có thể thở ra.

Hệ thống hô hấp của bạn già đi theo thời gian và các chức năng này dần suy giảm theo thời gian. Tương tự như các cơ khác trên cơ thể, các cơ hỗ trợ thở của bạn trở nên yếu hơn. Sự suy yếu của các cơ này có thể khiến bạn không thể hít vào và thở ra đủ không khí. Do đó, bạn có thể bắt đầu thở nông hơn để bù đắp, đặc biệt là nếu bạn bị ốm hoặc đau. Phổi của bạn cũng trở nên cứng hơn khi bạn già đi, khiến chúng giãn nở và dễ co lại hơn. Điều này có thể khiến bạn khó thở hơn. Ngoài ra, một số thay đổi nhất định xảy ra trong hệ thống thần kinh khiến ho kém hiệu quả hơn. Khi bạn không thể loại bỏ chất nhầy khỏi phổi thông qua ho, một lượng lớn các hạt có thể tích tụ trong đường thở.

Tất cả những thay đổi liên quan đến tuổi tác này có thể làm tăng tính nhạy cảm với các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp, chẳng hạn như viêm phổi và cúm. Bạn cũng có thể nhận thấy sức bền tập thể dục bị suy yếu hoặc giảm khả năng tập thể dục cường độ cao, chẳng hạn như chạy và đi xe đạp. Tuy nhiên, ngay cả khi bạn già đi, bạn vẫn có thể thực hiện các hoạt động bình thường mà không gặp nhiều khó khăn.

Ở những người khỏe mạnh, những thay đổi liên quan đến tuổi này hiếm khi dẫn đến các triệu chứng. Điều quan trọng là những thay đổi liên quan đến tuổi tác trong phổi tạo nên tác động của các bệnh tim và phổi, đặc biệt là những bệnh do tác động tàn phá của hút thuốc gây ra.

Nếu bạn đang gặp các vấn đề nghiêm trọng hơn về hô hấp, chẳng hạn như ho và thở khò khè liên tục, bạn có thể mắc một bệnh gọi là bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD). COPD là một nhóm bệnh phổi tiến triển, bao gồm khí phế thũng và viêm phế quản mãn tính. Tình trạng này thường là do hút thuốc hoặc tiếp xúc với khói thuốc. Tuy nhiên, tiếp xúc với các chất gây kích ứng phổi khác theo thời gian, chẳng hạn như ô nhiễm không khí và khói hóa chất, cũng có thể góp phần vào sự phát triển của COPD.

Những người bị COPD bị khó thở vì ít không khí đi vào và ra khỏi đường thở. Điều này có thể xảy ra vì một hoặc nhiều lý do sau:

• Phổi, đường thở và túi khí mất tính đàn hồi.
• Bức tường giữa các túi khí bị phá hủy.
• Các bức tường của đường thở dày và sưng lên.
• Đường thở tạo ra nhiều chất nhầy hơn bình thường, có thể làm tắc nghẽn đường thở.

COPD có thể hạn chế nghiêm trọng khả năng tham gia vào các loại hoạt động thể chất mà bạn yêu thích. Nó thậm chí có thể hạn chế khả năng của bạn để thực hiện các công việc cơ bản hàng ngày, chẳng hạn như tắm hoặc lau nhà.

Các triệu chứng phổ biến của COPD bao gồm:

• Ho dai dẳng ra nhiều chất nhầy.
• Khó thở, đặc biệt là khi tập thể dục.
• Thở khò khè khi thở.
• Tức ngực.

Những triệu chứng này không phải là một phần tự nhiên của quá trình lão hóa. Vì vậy, hãy đến gặp bác sĩ nếu bạn bắt đầu gặp các triệu chứng tương tự. Điều quan trọng là phải điều trị càng sớm càng tốt vì COPD có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng. Một khi bệnh tiến triển, các triệu chứng của bạn có thể trở nên tồi tệ hơn nhiều. Bạn nên đến phòng cấp cứu ngay lập tức nếu gặp các triệu chứng sau:

• Khó nói hoặc thở.
• Móng tay hoặc môi màu xanh lam hoặc xám hoặc màu tím.
• Thiếu tỉnh táo về tinh thần.
• Nhịp tim rất nhanh.

Điều trị khi có dấu hiệu đầu tiên của các triệu chứng COPD có thể cải thiện đáng kể triển vọng và chất lượng cuộc sống tổng thể của bạn. Mặc dù không có cách chữa khỏi COPD nhưng có những phương pháp điều trị có thể giúp bạn thở tốt hơn và hoạt động tích cực hơn. Điều trị trong giai đoạn đầu của COPD thậm chí có thể làm chậm sự tiến triển của bệnh.

Hầu hết những người bị COPD ít nhất là 40 tuổi và có ít nhất một số tiền sử hút thuốc. Bạn hút thuốc lá càng lâu và càng nhiều thì nguy cơ mắc COPD càng cao.

Ngoài khói thuốc lá, khói xì gà, khói thuốc lào và khói thuốc thụ động có thể gây ra COPD. Nguy cơ mắc COPD của bạn thậm chí còn lớn hơn nếu bạn bị hen suyễn và hút thuốc.

Các nguyên nhân khác:

Bạn cũng có thể phát triển COPD nếu tiếp xúc với hóa chất và khói ở nơi làm việc. Tiếp xúc lâu dài với ô nhiễm không khí và hít phải bụi cũng có thể gây ra COPD.

Ở các nước đang phát triển, cùng với khói thuốc lá, các ngôi nhà thường được thông gió kém, buộc các gia đình phải hít thở khói do đốt nhiên liệu dùng để nấu nướng và sưởi ấm.

COPD cũng có thể phát triển theo xu hướng di truyền. Ước tính có tới 5% những người bị COPD bị thiếu hụt một loại protein được gọi là alpha-1-antitrypsin. Sự thiếu hụt này làm cho phổi kém đi và cũng có thể ảnh hưởng đến gan. Ngoài ra, cũng có thể có các yếu tố di truyền liên quan khác.

Khi bạn đến gặp bác sĩ, trước tiên, họ sẽ hỏi về các triệu chứng của bạn và khám sức khỏe. Họ cũng có thể yêu cầu chụp X-quang phổi hoặc chụp CT phổi của bạn. Các xét nghiệm hình ảnh này có thể cho thấy các dấu hiệu của COPD và giúp bác sĩ của bạn loại trừ các tình trạng khác có thể xảy ra.

Tuy nhiên, trong hầu hết các trường hợp, bác sĩ sẽ sử dụng xét nghiệm đo phế dung ký để chẩn đoán COPD. Trong quá trình kiểm tra này, bạn hít thở mạnh nhất có thể vào ống ngậm gắn với máy đo phế dung. Đây là một thiết bị cầm tay có chức năng đo tốc độ bạn có thể di chuyển không khí ra khỏi phổi và lượng không khí được thải ra ngoài. Khi bạn già đi, lượng không khí bạn có thể thải ra khỏi phổi sẽ giảm đi. Tuy nhiên, không khí bạn có thể thải ra còn giảm nhiều hơn khi bạn bị COPD. Bác sĩ của bạn sẽ cho bạn biết sự khác biệt. Đôi khi, bác sĩ có thể giới thiệu bạn đến một chuyên gia được gọi là bác sĩ chuyên khoa phổi để kiểm tra rộng hơn.

Nếu bạn được chẩn đoán mắc COPD, bác sĩ rất có thể sẽ cho bạn dùng thuốc để giúp thở. Bao gồm:

• Thuốc giãn phế quản.
• Thuốc corticosteroid.
• Thuốc chống lo âu.
• Opioid.

Bác sĩ cũng sẽ khuyên bạn nên thực hiện một số điều chỉnh lối sống nhất định cùng với điều trị y tế. Những thay đổi lối sống này có thể bao gồm:

• Bỏ hút thuốc.
• Tránh khói thuốc.
• Ăn một chế độ ăn uống chủ yếu là thực phẩm tự nhiên, chẳng hạn như rau và trái cây.
• Bổ sung vitamin và khoáng chất.
• Tập thể dục cường độ thấp đến trung bình ít nhất ba lần mỗi tuần.

Trong những trường hợp COPD nghiêm trọng, liệu pháp oxy hoặc phẫu thuật có thể cần thiết.

Bạn có thể giảm nguy cơ mắc COPD bằng cách không hút thuốc lá và tránh xa khói thuốc. Nếu công việc của bạn bắt buộc bạn phải tiếp xúc với hóa chất, hãy sử dụng thiết bị bảo vệ đường hô hấp. Đặc biệt là khi bạn làm việc ở tiệm bánh mì, nhà máy sản xuất dệt may và mỏ khai thác than.

COPD thường xảy ra nhất ở những người trên 40 tuổi nhưng nó không phải là một phần tự nhiên của quá trình lão hóa. Bạn nên gọi cho bác sĩ ngay lập tức nếu bạn đang có các triệu chứng của COPD. Mặc dù không có cách chữa khỏi COPD nhưng bạn có thể giúp giảm bớt ảnh hưởng của nó bằng cách phát hiện và điều trị càng sớm càng tốt. Bạn cũng có thể cải thiện triển vọng của mình bằng cách loại bỏ các yếu tố nguy cơ đã biết, bất kể tuổi tác của bạn.

Hãy theo dõi trang web: Vinmec.com thường xuyên để cập nhật nhiều thông tin hữu ích khác.

Nguồn tham khảo: lung.org, mayoclinic.org, osha.gov, nih.gov, copdfoundation.org