Các rối loạn tiêu hóa thường gặp ở trẻ nhỏ

Rối loạn tiêu hóa ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ là một trong những triệu chứng phổ biến, trực tiếp cản trở sự phát triển của trẻ. Các bậc phụ huynh cần hiểu rõ các biểu hiện bệnh lý của rối loạn tiêu hóa ở trẻ để kịp thời xử trí và phòng bệnh cho con.

Hệ tiêu hóa của trẻ chưa hoàn thiện nên các bé dễ mắc một số triệu chứng rối loạn tiêu hóa nếu thay đổi chế độ ăn đột ngột. Những biểu hiện bệnh lý trẻ em bị rối loạn tiêu hóa gồm:

1.1 Nôn trớ

Nôn trớ (trào ngược dạ dày) là tình trạng thức ăn sau khi nuốt xuống dạ dày đã bị đẩy ngược lên trên miệng. Có tới 70% trẻ nhỏ gặp phải tình trạng nôn trớ trong những tháng đầu đời do đường tiêu hóa của bé chưa hoàn thiện (nôn trớ sinh lý). Khi cấu trúc hệ tiêu hóa của trẻ dần hoàn thiện và chế độ ăn đặc dần thì tình trạng này thường sẽ tự thoái lui. Chỉ có 5% trẻ vẫn tiếp tục bị trào ngược cho tới khi được 1 tuổi (nôn trớ bệnh lý).

Để nhận biết trẻ bị nôn trớ sinh lý hay bệnh lý, cha mẹ cần căn cứ vào các dấu hiệu sau:

• Nếu bé dưới 6 tháng tuổi, 1 ngày bị trớ sữa vài lần nhưng vẫn khỏe mạnh, vui vẻ, lên cân tốt, không bị khò khè tái đi tái lại,... thì thường là do nôn trớ sinh lý
• Nếu trẻ vẫn bị ọc sữa sau 1 tuổi, gầy gò, sợ ăn, chậm lên cân, khò khè, viêm phổi tái đi tái lại nhiều lần,... thì có thể bé bị nôn trớ bệnh lý.

1.2 Ợ hơi, chán ăn

Trẻ bị rối loạn tiêu hóa thường bị đầy bụng, trướng hơi. Bụng trẻ sẽ có dấu hiệu căng to, ợ hơi liên tục. Vì đầy hơi nên trẻ xì hơi nhiều hơn và có biểu hiện miệng hôi.

Khi bị rối loạn tiêu hóa, trẻ thường có biểu hiện lười ăn, chán ăn cho hệ tiêu hóa hoạt động kém hiệu quả. Nhiều bé chỉ uống sữa, không chịu ăn cháo hay cơm.

1.3 Tiêu chảy

Trẻ có biểu hiện đi ngoài phân lỏng như nước trên 3 lần/ngày. Khi bị tiêu chảy nhiều, trẻ dễ bị mất nước, mất chất điện giải, thậm chí dẫn tới tử vong nếu không được điều trị kịp thời.

1.4 Đầy bụng, đi ngoài phân sống

Đây là biểu hiện của loạn khuẩn đường ruột, xuất hiện khi có hiện tượng mất cân bằng giữa vi khuẩn có lợi và vi khuẩn có hại trong ruột.

Thông thường, đường ruột ở người khỏe mạnh có một hệ vi sinh vật sống cộng sinh, gồm 85% lợi khuẩn và 15% hại khuẩn. Với hệ tiêu hóa khỏe mạnh, tỷ lệ này sẽ được duy trì, đường ruột ở trạng thái cân bằng, quá trình tiêu hóa, hấp thu chất dinh dưỡng và thải độc diễn ra bình thường. Tuy nhiên, khi môi trường cân bằng trên bị phá vỡ, lượng lợi khuẩn sẽ giảm xuống, hại khuẩn có dịp sinh sôi, gây loạn khuẩn đường ruột với biểu hiện là đầy bụng, đi ngoài phân sống, đôi khi phân có lẫn chất nhầy. Trường hợp bị loạn khuẩn đường ruột nặng nhưng không được can thiệp điều trị sớm và đúng cách, trẻ có thể bị mất nước, rối loạn điện giải và suy dinh dưỡng.

1.5 Táo bón

Đây là triệu chứng của nhiều bệnh lý khác nhau, hay gặp ở trẻ nhỏ vì hệ tiêu hóa của bé chưa hoàn thiện, dễ gặp khó khăn khi tiếp nhận những thực phẩm khó tiêu hóa (thức ăn cứng, đồ ăn nhiều dầu mỡ, các loại đạm nóng khó tiêu,...). Thực tế cho thấy, khi bị táo bón, trẻ thường bỏ bữa, biếng ăn, lâu ngày cơ thể sẽ không hấp thu được các chất dinh dưỡng và các khoáng chất cần thiết nên bé bị suy dinh dưỡng, còi xương và chậm phát triển so với những trẻ khác.

Có nhiều nguyên nhân gây nên tình trạng rối loạn tiêu hóa ở trẻ, cụ thể là:

• Khẩu phần ăn không hợp lý: Trẻ thường có biểu hiện đầy bụng, khó tiêu hoặc buồn nôn sau khi ăn quá no hoặc ăn quá nhiều một loại thực phẩm nào đó (đồ ăn nhiều mỡ và giàu protein)
• Loạn khuẩn đường ruột: Do sức đề kháng còn yếu, các lợi khuẩn có lợi ở đường ruột chưa đủ mạnh để hình thành hàng rào bảo vệ nên trẻ dễ bị rối loạn tiêu hóa sau khi uống sữa, ăn các loại thực phẩm không đảm bảo vệ sinh hoặc sau khi trẻ bị viêm đường hô hấp. Bên cạnh đó, ăn uống không hợp lý, suy dinh dưỡng, thay đổi thời tiết,... cũng gây loạn khuẩn đường ruột ở trẻ.
• Ảnh hưởng của thuốc kháng sinh: Tình trạng loạn khuẩn đường ruột cũng có thể gặp sau khi bé dùng kháng sinh liều cao và kéo dài để điều trị viêm amidan, viêm họng, viêm phổi,... Khi đó, kháng sinh tiêu diệt vi khuẩn gây bệnh và tiêu diệt cả lợi khuẩn, gây mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột, khiến trẻ dễ bị đi ngoài khó kiểm soát, hấp thu dinh dưỡng kém;
• Ngộ độc thức ăn: Thường xảy ra sau khi bé ăn các thực phẩm không đảm bảo vệ sinh, ôi thiu, đồ tươi sống, nguồn nước bị nhiễm khuẩn,... Biểu hiện là trẻ bị tiêu chảy nhiều lần, nôn ói, đau bụng, có thể bị sốt, phân nhầy, có thể có lẫn máu. Đôi khi triệu chứng tiêu chảy xen lẫn với táo bón;
• Do các bệnh lý của cơ thể: Viêm ruột, viêm đại tràng, viêm dạ dày,...

Khi trẻ bị rối loạn tiêu hóa, các bậc phụ huynh nên lưu ý:

• Chế biến thức ăn dạng mềm, dễ tiêu hóa để bé dễ ăn, dễ hấp thu
• Cho trẻ ăn chín, uống sôi
• Cho trẻ ăn thành nhiều bữa trong ngày để tiêu hóa dễ hơn
• Bổ sung những thực phẩm có lợi cho tiêu hóa vào chế độ ăn của bé: Sữa chua, thực phẩm nhiều chất xơ như rau xanh, hoa quả,...;
• Bổ sung nước và điện giải (oresol) khi bé bị tiêu chảy. Lưu ý cần pha oresol đúng tỷ lệ theo hướng dẫn sử dụng và cho trẻ uống thành nhiều lần trong ngày
• Theo dõi và đưa trẻ tới bệnh viện nếu bé bị nôn nhiều kèm sốt, mệt mỏi, co giật, ngủ li bì,...
• Có thể tham khảo ý kiến bác sĩ để bổ sung men vi sinh hỗ trợ tiêu hóa (loại men chứa các chủng lợi khuẩn).

Nếu tình trạng rối loạn tiêu hóa kéo dài dai dẳng, cha mẹ nên đưa trẻ đi khám bệnh ngay, không tự ý cho bé dùng thuốc nếu chưa có chỉ định của bác sĩ.

Ngoài ra, để phòng tránh các bệnh lý đường tiêu hoá mà trẻ nhỏ hay mắc phải, cha mẹ nên chú ý đến chế độ dinh dưỡng nâng cao sức đề kháng cho trẻ. Đồng thời bổ sung thêm thực phẩm hỗ trợ có chứa lysine, các vi khoáng chất và vitamin thiết yếu như kẽm, crom, selen, vitamin nhóm B,... giúp hỗ trợ hệ miễn dịch, tăng cường đề kháng để trẻ ít ốm vặt và ít gặp các vấn đề tiêu hóa.

Cha mẹ có thể tìm hiểu thêm:

• Vì sao cần bổ sung Lysine cho bé?
• Vai trò của kẽm - Hướng dẫn bổ sung kẽm hợp lý