Bố mẹ cứ gặp nhau chỉ hỏi con bao nhiêu cân – Lý do vì sao con không cao

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Minh Tuấn - Bác sĩ Nhi - Khoa Nhi - Sơ sinh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng

Bất cứ phụ huynh nào cũng muốn con mình cao lớn, khỏe mạnh và phát triển toàn diện. Tuy nhiên, một vài trường hợp trẻ không tăng trưởng chiều cao hoặc trẻ lúc nào cũng thấp bé hơn bạn bè.

Nhận định trẻ có chiều cao bình thường qua những thông số sau đây:

• Thông thường, trẻ mới sinh có chiều cao từ 48 - 52 cm, trung bình là 50 cm.
• Trong năm đầu tiên, trẻ tăng khoảng 20 - 25 cm.
• Năm thứ 2 tăng 12 cm.
• Năm thứ 3 cao thêm 10 cm.
• Năm tiếp theo tăng 7 cm.
• Từ 4 - 11 tuổi, trẻ tăng trung bình 6cm mỗi năm.
• Đến tuổi dậy thì, bé gái tăng khoảng 6 - 10cm mỗi năm và bé trai tăng từ 6,5 - 11 cm mỗi năm.

Hiện nay, nhiều bậc cha mẹ khi thấy con có dấu hiệu chậm tăng trưởng chiều cao thường nghĩ rằng do dinh dưỡng và di truyền. Thực tế, chậm tăng trưởng chiều cao không chỉ liên quan đến yếu tố dinh dưỡng mà còn do nhiều nguyên nhân khác gây ra. Các nghiên cứu chỉ ra một số nguyên nhân thường gặp khiến bé chậm tăng trưởng chiều cao gồm:

2.1. Thiếu hormone tăng trưởng

Cơ thể trẻ sản xuất hormone tăng trưởng không đủ, dẫn đến thiếu hormone. Tình trạng này có thể xảy ra ở bất kỳ thời điểm nào trong đời, xuất phát từ nguyên nhân bẩm sinh hoặc do tổn thương tuyến yên, do chấn thương đầu, do u não hoặc nhiễm trùng dạng viêm màng não và viêm não,... Một số trường hợp thiếu hormone tăng trưởng không rõ nguyên nhân. Tỷ lệ thiếu hormone tăng trưởng ước tính chiếm khoảng 1/4.000 đến 1/10.000 bé.

Hormone tăng trưởng là yếu tố quan trọng cho sự phát triển toàn diện của trẻ em và quyết định về chiều cao. Chậm tăng trưởng chiều cao do thiếu hormone tăng trưởng, trẻ cần được phát hiện sớm và điều trị kịp thời trước tuổi dậy thì mới có thể mang lại hiệu quả tối ưu. Để việc điều trị hormone đạt hiệu quả cần tiến hành đúng thời điểm, đúng liều lượng, tốt nhất trong khoảng độ tuổi 4-13 tuổi. Nếu qua thời gian này, các sụn xương của trẻ đóng lại, dùng hormone tăng trưởng không còn tác dụng.

2.2. Suy tuyến giáp

Một trong các nguyên nhân làm trẻ chậm tăng trưởng chiều cao và chậm phát triển trí tuệ là thiếu hormone tuyến giáp ( suy tuyến giáp). Hormon tuyến giáp tác động trực tiếp lên sự tăng trưởng và chuyển hóa trong cơ thể. Cơ thể tiết không đủ hormon này có thể gây chậm tăng trưởng chiều cao và chậm phát triển trí tuệ.

2.3. Di truyền

Bố mẹ có chiều cao khiêm tốn thì thường con cũng có chiều cao khiêm tốn và ngược lại. Theo yếu tố di truyền, chiều cao của một đứa trẻ trưởng thành được tính theo công thức:

• Chiều cao con gái = (chiều cao của bố - 13cm + chiều cao của mẹ)/2.
• Chiều cao con trai = (chiều cao của người mẹ + 13cm + chiều cao của bố)/2.

2.4. Bào thai suy dinh dưỡng

Những thai nhi suy dinh dưỡng khi sinh ra thường nhẹ cân và chậm phát triển thể chất hơn so với các bé đồng lứa. Tình trạng này còn gọi là suy dinh dưỡng bào thai.

2.5. Hội chứng Turner

Hội chứng Turner gặp ở trẻ gái do mất một phần hay toàn bộ 1 nhiễm sắc thể X. Trẻ thường chậm phát triển chiều cao và cần điều trị hormone tăng trưởng. Liều lượng và thời gian điều trị hormone tăng trưởng do bác sĩ nhi nội tiết quyết định.

2.6. Hội chứng Down

Hội chứng Down thường dẫn đến chậm tăng trưởng ở trẻ em.

2.7. Thiếu máu

Một số bệnh lý thiếu máu, ví dụ như thiếu máu hồng cầu hình liềm cũng gây chậm tăng trưởng ở trẻ em.

2.8. Các bệnh lý mạn tính

Trẻ mắc một số bệnh lý mạn tính tại thận, tim, hệ tiêu hóa hoặc bệnh phổi thường sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất của trẻ.

2.9. Sử dụng thuốc khi mang thai

Trẻ chậm tăng trưởng chiều cao, trẻ thấp còi có thể là hậu quả của việc sử dụng thuốc bừa bãi khi người mẹ đang mang thai.

2.10. Dinh dưỡng kém

Dinh dưỡng đóng vai trò rất quan trọng đối với sự tăng trưởng của trẻ. Trẻ bị suy dinh dưỡng mạn tính sẽ ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển chiều cao.

Bác sĩ sẽ khám và cho bệnh nhi làm một số xét nghiệm, test chuyên biệt để chẩn đoán xác định như xét nghiệm máu, chụp tuổi xương, chẩn đoán hình ảnh ở não xem bệnh nhân có u hay bất thường (u tuyến yên) hay không,... nhằm xác định chính xác nguyên nhân dẫn đến tình trạng chậm tăng trưởng ở trẻ em để đưa ra hướng xử trí phù hợp.

Nếu bác sĩ xác định bệnh nhi bị thiếu hormone tăng trưởng và cần thiết điều trị, bác sĩ sẽ chỉ định bổ sung hormone tăng trưởng với liều phù hợp. Trẻ thiếu hormone tăng trưởng cần được điều trị sớm (ngay từ lúc trẻ bắt đầu chậm tăng trưởng chiều cao) sẽ thấy rõ hiệu quả, trẻ sẽ phát triển gần như trẻ em bình thường khác.

Ghi chú: Bài báo này nằm trong chương trình Nâng cao nhận thức về Bệnh chậm tăng trưởng của Hệ thống Bệnh viện đa khoa Quốc tế Vinmec, với sự hỗ trợ của Novo Nordisk