Bệnh thiếu vitamin B1: Những điều cha mẹ cần biết

Bài viết của Bác sĩ chuyên khoa I Lê Tuyết Nga - Bác sĩ Nhi - Phòng khám Vinmec Gardenia

Vitamin B1 còn được gọi là thiamine, đây là một trong 8 loại vitamin B thiết yếu có nhiều chức năng quan trọng trong cơ thể. Vitamin này được sử dụng bởi hầu hết các tế bào và chịu trách nhiệm chuyển đổi thức ăn thành năng lượng. Vì cơ thể con người không thể sản xuất thiamine, nên bạn phải bổ sung vitamin này qua nhiều loại thực phẩm giàu thiamine như thịt, các loại hạt và ngũ cốc nguyên hạt. Nếu chế độ dinh dưỡng của bạn không có đầy đủ các dưỡng chất này có thể dẫn đến tình trạng thiếu vitamin B1 (còn gọi là bệnh beriberi). Đây là căn bệnh tê phù gây ra do sự thiếu hụt vitamin B1.

Nguyên nhân chủ yếu gây bệnh Beriberi là chế độ dinh dưỡng thiếu hụt Thiamin. Căn bệnh này phổ biến tại những khu vực người dân có thói quen ăn gạo xay xát quá kỹ hoặc những loại gạo chỉ chứa khoảng 1/10 hàm lượng Thiamin so với gạo trắng bình thường như gạo nâu.

Ngoài ra, những nguyên nhân khác có thể gây thiếu hụt thiamin bao gồm:

• Trẻ sơ sinh bú sữa công thức chứa hàm lượng thiamin thấp.
• Trẻ bị tiêu chảy kéo dài dễ dẫn tới thiếu thiamin.
• Trẻ mắc bệnh Beriberi do gen: Đây là trường hợp rất hiếm khi cơ thể không thể hấp thu thiamin từ thức ăn.
• Phụ nữ mang thai, bà mẹ cho con bú có chế độ dinh dưỡng nghèo thiamin.
• Những người mắc chứng cường giáp.
• Những người nghiện rượu: Cơ thể những người nghiện rượu sẽ khó hấp thu và dự trữ thiamin, từ đó dễ gây thiếu hụt.
• Việc sử dụng các thuốc lợi tiểu cũng dẫn tới thiếu hụt thiamin.

Bên cạnh đó, những bệnh nhân phải chạy thận cũng có nguy cơ cao mắc bệnh Beriberi, do cơ thể thiếu hụt nguồn thiamin dự trữ.

Các triệu chứng thiếu vitamin B1 phổ biến là:

• Giảm cân nhanh.
• Chán ăn.
• Viêm đại tràng.
• Các vấn đề tiêu hóa xảy ra liên tục như tiêu chảy.
• Tổn thương thần kinh.
• Nóng rát ở bàn chân (đặc biệt nghiêm trọng vào ban đêm).
• Viêm dây thần kinh.
• Mệt mỏi và năng lượng thấp.
• Giảm trí nhớ tạm thời.
• Lẫn lộn.
• Khó chịu.
• Cơ yếu, mòn cơ, chuột rút, đau ở chân và co cứng.
• Thay đổi tâm thần như thờ ơ hoặc trầm cảm.
• Các ảnh hưởng lên tim mạch như tim to.

Não, tim, các mô và nhiều cơ quan khác bị ảnh hưởng bởi mức vitamin B1 thấp. Nồng độ vitamin B1 cao thường được tìm thấy trong các cơ, xương, tim, gan, thận và não. Vậy thiếu vitamin B1 gây bệnh gì? Thực tế, thiếu hụt vitamin này gây thoái hóa các dây thần kinh ngoại vi và các bộ phận của não, bao gồm đồi não và tiểu não. Bên cạnh đó, thiếu hụt cũng có thể làm giảm lưu lượng máu, gây lực cản mạch máu, phù và làm giãn cơ tim.

Triệu chứng của bệnh thiếu vitamin B1 (bệnh Beriberi) ban đầu thường diễn biến âm thầm, không rõ nên thường bị bỏ qua. Người bệnh chỉ thấy mệt mỏi, chân đi chóng mỏi và có cảm giác nặng ở bắp chân. Về chiều tối, chân hơi bị phù ở vùng mắt cá và tê, có cảm giác râm ran như kiến bò ở bắp chân, hay bị chuột rút, thỉnh thoảng thấy tim đập hồi hộp. Nếu không được điều trị, bệnh sẽ nặng dần hơn.

Bệnh Beriberi được chia thành 3 mức độ, cụ thể:

• Ở mức nhẹ: Bệnh nhân mới bị mất hoặc giảm cảm giác, giảm phản xạ, chủ yếu ở chi dưới. Lúc này nếu được điều trị, bệnh sẽ khỏi nhanh.
• Ở mức trung bình: Bệnh nhân mất cảm giác, mất phản xạ gân xương, có hiện tượng nhược cơ, đi lại khó khăn nhưng chưa bị teo cơ hoặc teo cơ chưa rõ.
• Ở mức độ nặng: Người bệnh bị phù toàn bộ hai chi dưới, mất phản xạ gân xương, mất cảm giác, bị teo cơ không đi lại được, có thể tử vong do suy tim, nhất là với trẻ em.

Trong những trường hợp nặng, bệnh Beriberi thường kết hợp với hội chứng Wernicke-Korsakoff. Bệnh não Wernicke và hội chứng Korsakoff là hai dạng tổn thương não bộ gây ra do sự thiếu hụt thiamin. Bệnh não Wernicke gây tổn thương một số vị trí trên não như vùng dưới đồi. Căn bệnh này có thể gây chứng lú lẫn, mất trí nhớ, mất phối hợp vận động cơ và các vấn đề về thị giác như mắt chuyển động nhanh và nhìn đôi. Hội chứng Korsakoff là hậu quả gây ra do các tổn thương vĩnh viễn tại một số vùng của não có chức năng lưu giữ ký ức. Người mắc hội chứng này thường bị mất trí nhớ, không có khả năng hình thành những ký ức mới và hay bị ảo giác.

XEM THÊM: Thiếu vitamin B1 viêm đa dây thần kinh

Bác sĩ cần một loạt các xét nghiệm y tế để xác định xem một người có bị thiếu vitamin B1 hay không. Xét nghiệm máu và nước tiểu đo lượng vitamin B1 trong cơ thể. Nếu cơ thể gặp khó khăn trong việc hấp thu vitamin này, nồng độ sẽ thấp trong máu và cao trong nước tiểu.

Các bác sĩ cũng sẽ thực hiện những bài kiểm tra chức năng não bộ xác định xem bệnh nhân có gặp phải tình trạng thiếu phối hợp vận động, đi lại khó khăn, mức độ rủ của mí mắt và các phản xạ yếu hay không. Những người thiếu vitamin B1 ở giai đoạn muộn có biểu hiện mất trí nhớ, nhầm lẫn hoặc tình trạng ảo tưởng.

Khám sức khỏe định kỳ với bác sĩ giúp cảnh báo bất kỳ vấn đề nào về tim. Nhịp tim nhanh, phù chân dưới và khó thở là tất cả các triệu chứng thiếu vitamin B1.

Thiếu vitamin B1 được điều trị dễ dàng bằng cách bổ sung vitamin này. Bác sĩ có thể kê đơn thuốc tiêm hoặc thuốc viên vitamin B1. Đối với những trường hợp nặng, bác sĩ sẽ điều trị bằng truyền vitamin B1 tĩnh mạch.

Tiến trình điều trị sẽ được theo dõi với các xét nghiệm máu để xem cơ thể hấp thụ vitamin tốt đến mức nào.

Một chế độ dinh dưỡng lành mạnh và cân bằng bao gồm những thực phẩm giàu thiamin là biện pháp phòng bệnh tốt nhất đối phó với bệnh thiếu vitamin B1 bao gồm:

• Cho trẻ có chế độ ăn uống cân bằng, lành mạnh bao gồm các loại thực phẩm giàu vitamin B1 như đậu và cây họ đậu, các loại hạt, thịt, cá, còn nguyên cám, các loại hạt, các sản phẩm bơ sữa.
• Nếu cho trẻ sơ sinh bú sữa công thức, bạn cũng nên kiểm tra xem thành phần có đủ vitamin B1 hay không. Luôn đảm bảo mua sữa bột cho trẻ sơ sinh từ một nguồn đáng tin cậy.
• Nhiều sản phẩm ngũ cốc có bổ sung 100% nhu cầu vitamin theo khuyến cáo hàng ngày.
• Phụ nữ có thai và cho con bú nên được kiểm tra tình trạng thiếu vitamin định kỳ. Các sản phẩm sữa công thức cho trẻ em nên được bổ sung đầy đủ nhu cầu Thiamin theo khuyến cáo
• Hạn chế sử dụng các loại đồ uống có cồn cũng có tác dụng giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh Beriberi. Những đối tượng nghiện rượu cũng nên kiểm tra tình trạng thiếu vitamin B1 thường xuyên.

Bệnh thiếu vitamin B1 nếu được chẩn đoán và điều trị kịp thời, người bệnh có thể hồi phục hoàn toàn. Các tổn thương trên thần kinh và tim mạch do bệnh Beriberi là có thể khắc phục được nếu được phát hiện trong giai đoạn sớm.

Nếu để bệnh tiến triển đến giai đoạn hội chứng Wernicke-Korsakoff, triển vọng điều trị sẽ thấp hơn. Mặc dù việc điều trị có thể kiểm soát các triệu chứng của bệnh não Wernicke, nhưng các tổn thương trên não do hội chứng Korsakoff thường là vĩnh viễn.

Duy trì một chế độ dinh dưỡng khỏe mạnh, cân bằng là yếu tố quan trọng để có một sức khỏe tốt, do vậy hãy thông báo cho bác sĩ biết nếu bạn nghi ngờ mình có những dấu hiệu của chứng thiếu hụt vitamin B1 hoặc trường hợp bạn cần những lời khuyên về chế độ dinh dưỡng của bản thân.

Với trẻ nhỏ, khi thiếu vitamin B1, trẻ thường biếng ăn, làm cho trẻ kém hấp thu và chậm phát triển. Tình trạng thiếu vitamin B1 có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm về sức khỏe lẫn tinh thần của trẻ, do đó, cha mẹ cần quan sát và bổ sung kịp thời nguồn vitamin quan trọng này. Ngoài bổ sung qua chế độ ăn uống, cha mẹ có thể cho trẻ sử dụng thực phẩm hỗ trợ có chứa vitamin B1 và các vi khoáng chất thiết yếu như kẽm, Lysine, crom, selen,... giúp đáp ứng đầy đủ nhu cầu về dưỡng chất ở trẻ. Đồng thời các vitamin thiết yếu này còn hỗ trợ tiêu hóa, tăng cường khả năng hấp thu dưỡng chất, giúp cải thiện tình trạng biếng ăn, giúp trẻ ăn ngon miệng.

Hãy thường xuyên truy cập website Vinmec.com và cập nhật những thông tin hữu ích để chăm sóc cho cả gia đình nhé.