Ánh sáng xanh là gì và nó ảnh hưởng đến sức khỏe của chúng ta như thế nào?

Hằng ngày con người tiếp xúc rất nhiều với ánh sáng xanh từ mặt trời, từ thiết bị điện tử và đèn LED. Mặc dù vậy, nhiều người vẫn không biết ánh sáng xanh là gì và ánh sáng xanh có tốt không. Ánh sáng xanh là một phần của quang phổ năng lượng điện từ tự nhiên. Mỗi màu trong quang phổ ánh sáng có một bước sóng và mức năng lượng khác nhau. Hầu hết các sóng đều không nhìn thấy được, trừ một dải sóng nhỏ, gọi là ánh sáng khả kiến. Sóng ánh sáng nhìn thấy được có độ dài bước sóng thay đổi từ 380 nanomet (ánh sáng tím) tới 700 nanomet (ánh sáng đỏ). Sóng càng dài thì càng ít năng lượng truyền đi. Ngược lại, sóng tia cực tím (UV), có bước sóng ngắn nhất nên có năng lượng mạnh nhất.

Ánh sáng xanh có bước sóng ngắn hơn và năng lượng cao hơn so với ánh sáng đỏ và ánh sáng vàng. Một số nghiên cứu đã cho thấy mối liên hệ giữa ánh sáng xanh có bước sóng từ 415 đến 455 nanomet với tổn thương mắt. Và hầu hết ánh sáng từ đèn LED được sử dụng trong điện thoại thông minh, tivi và máy tính bảng có bước sóng từ 400 đến 490 nanomet.

Mặt trời, bóng đèn huỳnh quang và bóng đèn sợi đốt đều phát ra ánh sáng xanh. Ngày nay, con người tiếp xúc với ánh sáng xanh nhiều hơn bao giờ hết do việc sử dụng rộng rãi các thiết bị dựa trên công nghệ đi-ốt phát quang (LED). Màn hình máy tính, máy tính xách tay, ti vi màn hình phẳng, điện thoại di động và máy tính bảng đều sử dụng công nghệ LED với lượng ánh sáng xanh cao.

Tiếp xúc với ánh sáng xanh mang lại một số lợi ích sức khỏe quan trọng.

• Giúp tỉnh táo hơn: Việc tiếp xúc với ánh sáng xanh có thể tăng thời gian phản ứng và kích thích sự tỉnh táo của cơ thể khi không ở vào thời gian hiệu suất cao nhất trong ngày.
• Tăng cường khả năng nhận thức, tập trung và trí nhớ.
• Cải thiện tình trạng trầm cảm theo mùa. Liệu pháp ánh sáng xanh hiện nay là một trong các phương pháp điều trị phổ biến để làm giảm chứng trầm cảm theo mùa. Các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng đây cũng là một phương pháp điều trị hiệu quả đối với chứng trầm cảm theo mùa, nhất là khi phối hợp với thuốc chống trầm cảm.
• Cải thiện mụn trứng cá. Ánh sáng xanh tiêu diệt vi khuẩn gây mụn và giảm viêm ở các nốt mụn.
• Cải thiện một số vấn đề của da. Dày sừng hoạt tính và bệnh vẩy nến mảng bám đều được cải thiện bằng cách điều trị ánh sáng xanh. Liệu pháp ánh sáng xanh cũng đã có hiệu quả trong việc điều trị ung thư biểu mô tế bào đáy.

Mặc dù ánh sáng xanh mang lại các công dụng hữu ích nhưng ánh sáng xanh gây ra các vấn đề về mắt như mờ mắt, mỏi mắt, khô mắt, thoái hóa điểm vàng và đục thủy tinh thể. Ngoài ra, rối loạn giấc ngủ và sức khỏe tinh thần cũng bị ảnh hưởng bởi ánh sáng xanh.

Mắt của chúng ta được trang bị các cấu trúc bảo vệ mắt khỏi một số loại ánh sáng. Ví dụ, giác mạc và thủy tinh thể bảo vệ võng mạc – vốn nhạy cảm với ánh sáng - khỏi tác hại của tia UV. Tuy nhiên, những cấu trúc này không bảo vệ mắt khỏi ánh sáng xanh.

• Việc tiếp xúc với ánh sáng xanh từ các thiết bị và màn hình kỹ thuật số có đèn nền trong thời gian dài mỗi ngày và ở khoảng cách gần sẽ gây ra chứng mỏi mắt kỹ thuật số, hoặc hội chứng thị giác máy tính, ảnh hưởng đến khoảng 50% người dùng máy tính. Các triệu chứng bao gồm khô mắt, đau mắt hoặc khó chịu mắt, kích ứng mắt và mờ mắt. Ngoài ra, đau đầu và đau cơ mặt do nheo mắt cũng thường xảy ra. Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng khi sử dụng máy tính, máy tính xách tay và các thiết bị kỹ thuật số khác thì thường có xu hướng ít chớp mắt hơn, điều này đồng nghĩa với việc giảm độ ẩm và gây áp lực cho mắt.
• Ánh sáng xanh cũng có thể làm hỏng võng mạc. Đó được gọi là độc tính quang. Mức độ tổn thương phụ thuộc vào bước sóng và thời gian tiếp xúc. Các nghiên cứu trên động vật cho thấy ngay cả khi tiếp xúc ngắn (vài phút đến vài giờ) cũng có thể gây hại. Sử dụng bộ lọc cắt giảm 94% ánh sáng xanh đã được chứng minh là làm giảm tổn thương võng mạc.
• Ánh sáng xanh có thể dẫn đến thay đổi thị lực vĩnh viễn. Hầu như tất cả ánh sáng màu xanh đều đi thẳng đến phía sau võng mạc của bạn. Một số nghiên cứu đã chỉ ra ánh sáng xanh kích hoạt việc giải phóng các phân tử độc hại trong tế bào thụ cảm ánh sáng, làm tăng nguy cơ thoái hóa điểm vàng (AMD) - một bệnh về võng mạc. Thoái hóa điểm vàng (AMD) là nguyên nhân số một gây mất thị lực ở những người trên 50 tuổi. Người bị AMD vẫn có thể nhìn thấy mọi thứ ở ngoại vi, nhưng sẽ mất khả năng nhìn thấy trung tâm của tầm nhìn, các chi tiết và vật thể ở trung tâm sẽ trở nên mờ và không thể nhìn thấy theo thời gian.

Các chu kỳ thức - ngủ tự nhiên của cơ thể được kiểm soát phần lớn bởi một loại hormone gây ngủ gọi là melatonin. Các cơ quan thụ cảm ánh sáng chuyên biệt trong mắt có thể nhận biết sự khác biệt giữa ánh sáng ban ngày chói chang (với sóng ánh sáng xanh cường độ cao) và tông màu đỏ (hoàng hôn) rồi gửi thông tin trở lại não và thúc đẩy sản xuất melatonin dự trữ tự nhiên của cơ thể.

Việc sử dụng màn hình điện tử, đặc biệt là vào ban đêm, có liên quan đến chất lượng giấc ngủ kém. Ánh sáng xanh từ các thiết bị điện tử làm rối loạn nhịp sinh học hay còn gọi là chu kỳ thức - ngủ. Trong một nghiên cứu, chỉ cần 2 giờ tiếp xúc với ánh sáng xanh vào ban đêm đã làm chậm hoặc ngừng giải phóng hormone ngủ melatonin. Tắt nguồn thiết bị kỹ thuật số của bạn ít nhất 3 giờ trước khi đi ngủ có thể hữu ích.

Khi ánh sáng xanh làm rối loạn chu kỳ thức - ngủ thì các vấn đề khác cũng có thể phát triển:

• Tăng nguy cơ bệnh ung thư liên quan đến hormone (chẳng hạn như ung thư vú và tuyến tiền liệt)
• Giảm nồng độ leptin (một chất hóa học báo hiệu no sau bữa ăn)

Thay đổi quá trình trao đổi chất, đặc biệt là lượng đường trong máu

Tiếp xúc nhiều với ánh sáng xanh có thể làm tăng nguy cơ mắc một số bệnh ung thư. Một nghiên cứu cho thấy những người làm việc ca đêm có nguy cơ mắc bệnh ung thư vú, tuyến tiền liệt và đại trực tràng cao hơn.

Trẻ em nếu tiếp xúc với ánh sáng xanh quá nhiều có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh béo phì, cận thị và các vấn đề về tập trung chú ý. Vào ban đêm, ánh sáng xanh có thể khiến cơ thể của trẻ tiết ra melatonin chậm hơn so với người lớn.

Việc mắt tiếp xúc nhiều với ánh sáng xanh vào ban đêm có liên quan đến các triệu chứng của trầm cảm. Nhưng vào ban ngày nếu tiếp xúc với ánh sáng xanh có thể cho tác dụng tích cực. Do đó, ánh sáng xanh được sử dụng để điều trị chứng rối loạn cảm xúc theo mùa, hay còn gọi là SAD. Đó là một dạng trầm cảm liên quan đến sự thay đổi cảm xúc theo các mùa trong năm. Nghiên cứu cho thấy 20 phút tiếp xúc với ánh sáng xanh vào buổi sáng giúp giảm bớt các triệu chứng SAD.

Khi sử dụng bất kỳ thiết bị phát ra ánh sáng xanh, hãy dừng lại sau mỗi 20 phút để lấy nét vào các vật thể cách xa khoảng 20 feet (khoảng 0,6m) trong 20 giây trước khi tiếp tục sử dụng thiết bị.

Thuốc nhỏ mắt, chẳng hạn như nước mắt nhân tạo và máy làm ẩm phòng đều là những cách tốt để giữ cho mắt không bị quá khô và kích ứng khi sử dụng các thiết bị phát ra ánh sáng xanh.

Việc nheo mắt trước màn hình trong thời gian dài không được khuyến khích cho sức khỏe tổng thể của đôi mắt. Nếu bạn đeo kính theo toa để điều chỉnh thị lực của mình, hãy đảm bảo rằng bạn đang đeo kính theo toa dành cho khoảng cách giữa mắt và màn hình - lý tưởng nhất là cách một cánh tay. Hầu hết các loại kính đều được thiết kế cho khoảng cách xa hơn.

Để giảm nguy cơ mỏi mắt và rối loạn giấc ngủ, bạn có thể đặt màn hình ở chế độ “ban đêm” với tông màu ấm hơn. Bạn cũng có thể mua màn hình lọc ánh sáng xanh khi làm việc vào ban đêm. Bộ lọc có thể làm giảm độ chói trên màn hình máy tính. Nghiên cứu cho thấy rằng màn hình lọc có thể chặn 30 đến 60% ánh sáng xanh, mặc dù không rõ liệu việc chặn ánh sáng xanh có giúp duy trì chu kỳ ngủ - thức cho những người thường xuyên phải sử dụng thiết bị điện tử trước khi đi ngủ hay không.

Ánh sáng xanh là một phần của quang phổ năng lượng điện từ tự nhiên. Mỗi màu trong quang phổ ánh sáng có một bước sóng và mức năng lượng khác nhau. Do đó chúng cũng có công dụng và cũng có thể gây hại cho sức khỏe con người. Vì thế, việc tiếp xúc với ánh sáng xanh cần được cân nhắc với các yếu tố lợi ích, nguy cơ để đảm bảo sức khỏe cho con người.

Nguồn tham khảo: healthline.com, webmd.com