Ngán là một loại nhuyễn thể hai mảnh sống ở vùng nước mặn và nước lợ. Có thể thấy ngán xuất hiện ở nhiều nơi, nhưng con ngán Quảng Ninh được xem là ngon nhất với người sành ăn.
Con ngán Quảng Ninh – Đặc sản biển có cái tên độc lạ
Con ngán thường có kích thước nhỉnh hơn con ngao, vỏ sần sùi màu trắng và sống sâu dưới bùn. Khi ở dưới nước, ngán thường thò chiếc xúc tu to và dài để thở và kiếm thức ăn. Lúc mặt nước động, sóng sánh là con ngán chui nhanh xuống bùn để lẩn trốn.
Vào mùa con ngán Quảng Ninh, ngư dân thường phải lội rất sâu dưới bùn mới có thể móc được con ngán, vì thế nghề này đòi hỏi sự kiên trì lớn. Nhiều người nhận xét rằng không ở đâu ngán ngon được như ngán sống tại khu vực cửa sông Bạch Đằng nơi giáp ranh giữa tỉnh Quảng Ninh và thành phố Hải Phòng.
Ngán được người dân Quảng Ninh chế biến đa dạng các món khác nhau, ngán nướng, ngán hấp, cháo ngán, gỏi ngán, miến xào ngán, bún xào ngán, canh ngán rau mùng tơi và cả rượu tiết ngán.
Ngán giàu dinh dưỡng, thịt ngán có các chất protid, glucid, lipid, nhiều vitamin và khoáng chất cần thiết. Hơn nữa thịt ngán có chứa những hợp chất có tác dụng giải phóng hormone sinh dục khi được cơ thể hấp thụ.
Tên ngán, nhưng khi ăn vào lại không ngán bao giờ. Món khai vị trong bữa thường là rượu tiết ngán, ngán sống được tách vỏ, tiết chảy xuống rượu tạo màu đỏ máu. Rượu tiết ngán uống mãi không say, lại là một thứ rượu bổ dưỡng cho nam giới.
Nếu ngại uống sống, người ta sẽ hâm nóng rượu và món đó được gọi là rượu sakê ngán, không còn mùi tanh của ngán sống. Ngán có thể nướng hoặc hấp, khi hấp ngán thường được buộc chặt bằng dây để tránh bị mất nước bên trong con ngán.
Và những người sành ăn chỉ hấp tái vì hấp chín quá sẽ mất ngon. Ngán hấp, nướng thường có vị mặn, nhưng hậu vị lại ngọt, khi chấm với tương ớt trộn bột canh, hạt tiêu, nước cốt chanh tươi và ăn kèm rau thơm khiến thực khách đã thử ăn một lần là khó quên.
Món cháo ngán cũng được yêu thích bởi vị ngọt của ngán hòa vào cháo làm cho món cháo đậm đà. Để nấu cháo ngán, đầu tiên phải tách vỏ làm đôi, lấy ruột. Thái nhỏ phần ruột rồi xào chín tới cùng nước mắm, hạt tiêu, hành phi… rồi cho trực tiếp vào nồi cháo đang sôi, nêm thêm gia vị cho vừa ăn, rắc hành lá, ngò, mùi thái nhỏ, hạt tiêu.
Con ngán Quảng Ninh còn có thể làm gỏi ngán, cách làm đơn giản nhưng vô cùng ngon miệng. Chỉ cần một cái hoa chuối với khoảng 10 con ngán là đã có thể tạo ra món gỏi ngán lưu luyến thực khách mãi không thôi.
Ngán thường dễ bắt vào mùa hè và mùa thu, mùa đông lạnh ngán nằm sâu dưới bùn tăng độ khó trong khai thác. Trước đây ngán còn nhiều nên giá rẻ hơn sò huyết nhưng bây giờ ngán đã trở thành món ăn hiếm với giá cao.
Hiện nay vẫn chưa nơi nào nuôi được ngán với quy mô rộng rãi, con ngán Quảng Ninh từ cửa sông Bạch Đằng trở nên hiếm hoi, du khách ra chợ Hạ Long dễ dàng bắt gặp ngán to, màu đẹp nhưng thường ngán đó nhập từ miền Nam ra và có vị nhạt hơn ngán bản địa.